"Đại dịch" trốn đóng bảo hiểm xã hội: Cần tăng cường chế tài

Doanh nghiệp thường né tránh nghĩa vụ đóng BHXH cho người lao động (ảnh minh họa). Ảnh: V.Lâm

Trốn vì dễ hơn vay ngân hàng

Theo quy định, DN chậm đóng BHXH từ 30 ngày trở lên sẽ phải trả lãi bằng với lãi suất đầu tư của BHXH VN, hiện là 0,988%/tháng, tương ứng khoảng 11,8%/năm. So với vay ngân hàng, thì mức lãi này vẫn còn “dễ chịu”, chính vì vậy, nhiều DN cứ ỳ ra, vì chậm đóng BHXH sẽ có lợi hơn đi vay.

Ông Nguyễn Vinh Quang - Phó ban Chính sách - Pháp luật LĐLĐ Hà Nội - cung cấp thông tin: “Việc chiếm dụng quỹ BHXH dễ hơn nhiều so với việc làm các thủ tục để vay ngân hàng (không cần giấy tờ, không cần thế chấp, không thẩm định...), nên DN tận dụng nguồn này để sản xuất, kinh doanh!”.

Còn kiện DN trốn đóng BHXH được xem như là giải pháp cứu cánh, thì cũng chẳng mấy hiệu quả. Ông Trần Văn Minh – Giám đốc BHXH TP.Cần Thơ - cho biết, đã kiện 29 DN trốn đóng BHXH 34,54 tỉ đồng, tuy nhiên, số tiền thu hồi được chỉ 5,715 tỉ đồng. 9 tháng đầu năm 2013, BHXH tỉnh Hải Dương đã khởi kiện 5 DN trốn đóng trên 19,2 tỉ đồng. May mắn, việc khởi kiện phần nào có tác dụng, trong thời gian tòa án đang thụ lý, cả 5 DN đã tự giác tạm nộp gần 9 tỉ đồng.

Còn BHXH TP.Hà Nội, từ năm 2010 đến nay, đã khởi kiện 152 DN trốn đóng hơn 187 tỉ đồng. Tòa đã xét xử 53 vụ, thu hồi được gần 43,2 tỉ đồng, đạt 23,08%.

Kiện đã vất vả, nhưng thi hành án còn khốn khổ hơn. Nhiều DN trông thì có tài sản, nhưng thực tế đã cầm cố, thế chấp ngân hàng. Một số DN lại “chày bửa” bằng cách yêu cầu cơ quan BHXH lấy sản phẩm của DN để cấn trừ”.

Phó giám đốc BHXH một quận ở TPHCM kể, có DN trốn đóng hơn 1 tỉ đồng BHXH, khi đến xác minh tài sản để thi hành án, DN này chỉ ngay những chiếc ghế trong phòng làm việc của DN rồi nói, mỗi cái trị giá 30 triệu đồng, BHXH chỉ cần lấy 40 cái là đủ. Thậm chí, DN này còn “gạ” hay là BHXH lấy bức tranh trước đây DN này đấu giá ủng hộ từ thiện giá 3 tỉ đồng để cấn trừ số tiền còn nợ. Rồi ông này hài hước: “May mà DN này không làm... tiểu sành, chứ có mà đòi cấn trừ thì khốn nạn!”.

Tăng lãi suất chậm đóng

Ông Trần Quốc Vũ - Phó Chủ tịch Thường trực LĐLĐ TP.Cần Thơ - nhận xét, các DN khấu trừ tiền lương của NLĐ hằng tháng, nhưng sử dụng nguồn tiền này, là việc làm cố tình. Vì vậy, cần có chế tài xử phạt nặng, để răn đe cũng như bắt buộc các DN đóng BHXH cho NLĐ theo đúng quy định.

Cũng theo ông Vũ, cần đẩy mạnh tuyên truyền cho NLĐ, đặc biệt là Luật BHXH, để tránh trường hợp họ bị DN lợi dụng khai mức lương thấp, để giảm tiền đóng BHXH, gây thiệt hại về lâu dài. Trong trường hợp này, CĐCS có vai trò rất quan trọng, vì là tổ chức gần gũi và sâu sát với quyền lợi của NLĐ tại DN đó.

Ông Trần Văn Minh - Giám đốc BHXH TP.Cần Thơ - kiến nghị, cần có sự phối hợp liên ngành BHXH và ngành thuế. Hai ngành này phải có sự thông tin cho nhau để nắm được quỹ lương đóng thuế và quỹ lương đóng BHXH, từ đó có giải pháp ngăn chặn kịp thời. Việc làm này còn giúp tránh tình trạng thất thu thuế và thất thu BHXH.

Bà Nguyễn Thị Thu Hằng - Phó ban Chính sách - Pháp luật CĐ Dệt - May VN - kiến nghị, Nhà nước cần có chế tài đủ mạnh, chẳng hạn như việc tăng mức lãi chậm đóng BHXH cao hơn lãi suất vay ngân hàng để buộc DN phải đóng BHXH cho NLĐ.

Một lãnh đạo LĐLĐ TP.Hà Nội cho rằng, phải xác định trốn đóng BHXH là vi phạm pháp luật, phải xử lý hình sự giống như hành vi trốn nộp thuế...

Phó ban Chính sách - Pháp luật LĐLĐ TP.Hà Nội Nguyễn Vinh Quang nhấn mạnh: “Hiện chưa có trường hợp nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì cố tình trốn tránh việc thi hành án BHXH. Vì vậy, phải xử lý nghiêm việc này mới có thể giảm được tình trạng DN không thi hành bản án do tòa án đã tuyên”.

Người lao động đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH, nhưng DN không nộp cho cơ quan BHXH: Kiến nghị vẫn chốt sổ và chi trả chế độ cho NLĐ

Thông qua ĐH CĐ các cấp, Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐVN đã nhận được nhiều ý kiến của CNVCLĐ và đoàn viên CĐ bày tỏ tâm tư, nguyện vọng và những kiến nghị với Đảng, Quốc hội và Chính phủ. Bản tổng hợp kiến nghị này đã được trình bày tại ĐH XI CĐVN (tháng 7.2013), trong đó có những kiến nghị liên quan trực tiếp đến BHXH.

Về Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), CNVCLĐ và đoàn viên CĐ có ý kiến: Trong thời gian vừa qua, tình hình nợ, trốn đóng BHXH ở các DN là rất lớn, gây khó khăn và thiệt hại cả về trước mắt và lâu dài đối với NLĐ và Quỹ BHXH. Vì vậy, đề nghị Quốc hội chỉ đạo cơ quan soạn thảo nghiên cứu đưa vào dự thảo luật các vấn đề sau:

- Trách nhiệm của NSDLĐ và cơ quan BHXH khi NLĐ đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH của mình, nhưng do NSDLĐ không nộp cho cơ quan BHXH thì NLĐ vẫn được chốt sổ và chi trả chế độ BHXH. Cơ quan BHXH có trách nhiệm yêu cầu bắt buộc NSDLĐ phải truy nộp BHXH và đề nghị cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định của pháp luật.

- Quy định tiền lương đóng BHXH là tiền lương được quy định tại Điều 90 của Bộ luật LĐ năm 2012 (hiện tại đóng BHXH trên nền lương quá thấp nên thiệt thòi cho NLĐ khi nghỉ hưu).

- Bổ sung tội danh trốn đóng hoặc chiếm dụng tiền BHXH bắt buộc sau khi đã được các cơ quan chức năng nhắc nhở, xử phạt hành chính về hành vi trốn đóng hoặc chiếm dụng tiền BHXH nhưng vẫn cố tình không thực hiện thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ LĐTBXH, BHXH VN sớm có các giải pháp hữu hiệu nhằm hạn chế tối đa tình trạng trốn đóng và nợ đọng BHXH của các DN nhằm đảm bảo quyền lợi về trước mắt và lâu dài của NLĐ và Quỹ BHXH; đồng thời nghiên cứu ban hành cơ chế đảm bảo quyền lợi của NLĐ khi họ đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH nhưng bị NSDLĐ chiếm dụng không đóng BHXH. Mặt khác sớm hướng dẫn tiền lương làm cơ sở đóng BHXH theo Điều 90 Bộ luật LĐ năm 2012.
B.C.Đ