Công nghiệp ô tô Việt: Vẫn loay hoay với gương, ắc quy, săm-lốp

Đây là đánh giá của Bộ Công thương khi nói về việc thực hiện Chiến lược và Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020 được đưa ra vào năm 2002.

Cụ thể, về tỷ lệ nội địa hóa đối với xe dưới 9 chỗ, trong khi mục tiêu đề ra là 40% vào năm 2005, 60% vào năm 2010, tuy nhiên đến nay mới đạt trung bình khoảng 7-10%. Các hãng lắp ráp lớn như Thaco cũng mới đạt 15-18%, Toyota Việt Nam đạt 37% đối với riêng dòng xe Inova, thấp hơn mục tiêu đề ra.
Đối với ngành công nghiệp hỗ trợ công nghiệp ô tô đã hình thành, nhưng mới chỉ sản xuất được một số ít chủng loại phụ tùng đơn giản, có hàm lượng công nghệ thấp như gương, kính, ghế ngồi, bộ dây điện, ắc quy, săm-lốp, sản phẩm nhựa ... Chỉ một số ít doanh nghiệp đầu tư dây chuyền dập thân, vỏ xe.

Sau nhiều năm, công nghiệp ô tô Việt vẫn bế tắc

Bên cạnh đó vẫn chưa tạo được sự hợp tác - liên kết và chuyên môn hóa giữa các doanh nghiệp trong sản xuất - lắp ráp ô tô và sản xuất phụ tùng linh kiện. Chưa hình thành được hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và sản xuất linh kiện quy mô lớn.

Về nguyên nhân, Bộ Công thương cho rằng, vấn đề lớn nhất nằm ở ngành công nghiệp hỗ trợ còn nhiều yếu kém. Chính dung lượng thị trường nội địa nhỏ, chỉ ở mức độ 200-300 ngàn xe/năm với nhiều mẫu mã, trong số lượng doanh nghiệp sản xuất - lắp ráp lớn (56 doanh nghiệp), nên thị phần của từng thương hiệu lại càng bị phân nhỏ. Không những vậy, các nguyên vật liệu cơ bản như thép chế tạo, cao su, nhựa và chất dẻo đều phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu.

Ngoài ra còn nguyên nhân chủ quan, khi trình độ của các doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều hạn chế, các doanh nghiệp lắp ráp chưa quan tâm đến công nghiệp hỗ trợ, chưa tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi cung ứng sản xuất.

Nói về định hướng giai đoạn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035, Bộ Công thương cho biết Việt Nam sẽ tiếp tục đặt mục tiêu phát triển công nghiệp ô tô trở thành ngành quan trọng, có đóng góp lớn cho kinh tế. Cùng với đó sẽ tập trung vào các dòng sản phẩm phù hợp với khả năng.

Trong đó chú trọng hình thành doanh nghiệp qui mô lớn, có vai trì dẫn dắt thị trường. Thu hút và tập trung các chính sách ưu đãi, hỗ trợ các doanh nghiệp có Dự án đầu tư sản xuất các dòng xe ưu tiên có quy mô công suất trên 50.000 xe/năm và dự án sản xuất các bộ phận động cơ, hộp số, cụm truyền động.
Đối với xe đến 9 chỗ ngồi, định hướng phát triên các sản phẩm phù hợp với người Việt Nam và xu hướng phát triển của thế giới như xe thân thiện môi trường, kích thước nhỏ, tiêu thụ ít năng lượng và giá cả phù hợp với người tiêu dùng. Với xe tải và xe khách sẽ tập trung phát triển các chủng loại sản phẩm sản xuất trong nước có lợi thế và các sản phẩm phục vụ nông nghiệp, nông thôn.
Về công nghiệp hỗ trợ sẽ theo hướng tăng cường hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nước và các doanh nghiệp lớn nước ngoài trong việc sản xuất linh kiện và phụ tùng, trong đó tập trung vào các bộ phận quan trọng, hàm lượng công lượng công nghệ cao để phục vụ nhu cầu của thị trường trong nước, thay thế nhập khẩu, tiến tới xuất khẩu. Cụ thể tỷ lệ nội địa hóa sẽ như sau: đến năm 2020, xe đến 9 chỗ đạt 30 - 40%, từ 10 chỗ trở lên đạt 35 - 45%, xe tải đạt 30 - 40%, xe chuyên dụng đạt 25 - 35%; đến năm 2025, xe đến 9 chỗ đạt 40 - 45%, từ 10 chỗ trở lên đạt 50 - 60%, xe tải đạt 45 - 55%, xe chuyên dụng đạt 40 - 45%; đến năm 2035, xe đến 9 chỗ đạt 55 - 60%, từ 10 chỗ trở lên đạt 75 - 80%, xe tải đạt 70 - 75%, xe chuyên dụng đạt 60 - 70%.

Tính đến năm 2015, ngành sản xuất ô tô có trên 400 doanh nghiệp, trong đó khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chiếm khoảng 47%, doanh nghiệp trong nước khoảng 53%.

Tổng công suất lắp ráp thiết kế khoảng 460.000 xe/năm. Giai đoạn 2001-2014, tốc độ tăng trưởng bình quân của sản xuất lắp ráp ô tô khoảng 17%/năm.

Tổng số lượng xe tiêu thụ năm 2010 là 184.813 xe, năm 2011 là 181.545 xe, năm 2012 là 124.815 xe và năm 2013 là 153.199 xe, năm 2014 là 241.178 xe, năm 2015 là trên 350.000 xe.