Công khai chất lượng - cả trường và học sinh đều lợi

PGS-TS Mai Văn Trinh - Cục trưởng Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục, Bộ GDĐT đã chia sẻ xung quanh vấn đề này. Ông Trinh cho biết: Việc đưa kiểm định chất lượng ĐH vào vận hành trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam đã có được những kết quả đáng ghi nhận. Bên cạnh đó vẫn còn một số hạn chế, bất cập.

Cụ thể là những hạn chế và bất cập gì?

Việc công khai chất lượng các trường ĐH sẽ giúp thí sinh lựa chọn được trường phù hợp (ảnh minh họa). Ảnh: Nguyễn Thiêm

Năm 2017, trong các đề án tuyển sinh Bộ yêu cầu công khai những yếu tố cốt lõi nhất, cơ bản nhất. Như công khai đội ngũ cán bộ của nhà trường, cơ cấu đội ngũ giảng viên, trình độ; điều kiện cơ sở vật chất liên quan tới quá trình đào tạo như diện tích phòng học, thư viện, phòng thí nghiệm...

Ông Mai Văn Trinh

Thứ nhất, nhận thức, chuyển biến của cán bộ, giảng viên, sinh viên các trường đại học hiện nay chưa đồng đều, kéo theo chất lượng tự báo cáo đánh giá của các nhà trường chưa đạt được yêu cầu đặt ra. Thứ hai, cho đến nay mặc dù hệ thống văn bản đã khá hoàn chỉnh song các chế tài để khuyến khích các trường làm tốt, đặc biệt là xử lý những trường làm chưa tốt, chưa thực sự chú trọng đến công tác kiểm định chưa mạnh. Thứ ba, các bộ công cụ đánh giá hiện nay ở chừng mực nào đó chưa theo kịp được sự vận hành, phát triển rất nhanh của thực tế giáo dục đại học, đặc biệt là theo chuẩn quốc tế.

Chính vì thế việc cần thiết phải xây dựng một bộ thông tư mới, bộ công cụ mới như một thang thước nhằm đạt được chuẩn của khu vực để các trường lấy đó đánh giá xem mạnh ở đâu, chỗ nào chưa được để tiếp tục duy trì điểm mạnh, khắc phục hạn chế.

Vậy điểm nhấn trong việc kiểm định các trường ĐH thời gian tới là gì, thưa ông?

- Ngoài việc áp dụng bộ công cụ mới đánh giá và đề cập rất toàn diện đến các hoạt động của nhà trường, việc kiểm định sẽ do các trung tâm kiểm định độc lập thực hiện.

Hiện nay có 4 trung tâm kiểm định chất lượng, chia đều 4 khu vực trên cả nước. Các trung tâm này, ngay sau khi được cấp phép hoạt động, đến nay đã đánh giá 32 cơ sở giáo dục ĐH. Hiện nay với quy mô 270 trường ĐH, chu kỳ kiểm định là 5 năm, vậy 1 năm chúng ta phải đánh giá 50-60 trường. Song song với việc tiến hành kiểm định chất lượng theo các bộ tiêu chuẩn và do các trung tâm trong nước tiến hành, Bộ GDĐT cũng khuyến khích các trường tiến hành đánh giá ngoài theo các tiêu chuẩn quốc tế.

Kết quả kiểm định chất lượng của các cơ sở giáo dục ĐH có được công bố công khai hay không? Việc công khai có ảnh hưởng tới chất lượng tuyển sinh của các trường?

- Việc công khai trong kiểm định chất lượng là điều bắt buộc trong một quy trình đã được ghi trong luật, do đó sẽ được công khai. Đương nhiên kết quả đó sẽ tác động đến quá trình phát triển của nhà trường (cụ thể là tuyển sinh), việc tác động này sẽ theo hai phía: nếu như kết quả kiểm định là tốt thì kết quả là tích cực và ngược lại. Chúng ta đang ở trong xã hội cởi mở và các trường đại học phải dần dần tự chủ trên chính nội lực của mình, tự chủ đó phải gắn với trách nhiệm xã hội và trách nhiệm giải trình.

Việc công khai này để cho học sinh, phụ huynh và xã hội giám sát, đặc biệt là các em học sinh chuẩn bị vào học biết được trường mạnh chỗ nào, yếu chỗ nào và có phù hợp với nguyện vọng của mình hay không. Chính vì vậy, việc công khai kiểm định chất lượng là có lợi cho trường chứ không phải là không có lợi.

Những tiêu chí đảm bảo chất lượng đầu vào nào được Bộ nhấn mạnh trong việc kiểm định đề án tuyển sinh của các trường từ mùa tuyển sinh năm 2017?

- Có nhiều yếu tố đảm bảo chất lượng trong nhà trường, nhưng năm 2017, trong các đề án tuyển sinh Bộ sẽ yêu cầu công khai những yếu tố cốt lõi nhất, cơ bản nhất. Như công khai đội ngũ cán bộ của nhà trường, cơ cấu đội ngũ giảng viên, trình độ; điều kiện cơ sở vật chất liên quan tới quá trình đào tạo như diện tích phòng học, thư viện, phòng thí nghiệm...

Việc công bố như trên sẽ có lợi cho các trường, Bộ cũng khuyến khích các trường ngoài các yếu tố cơ bản trên tiếp tục công bố những điều kiện đảm bảo chất lượng khác. Từ năm 2018 phải công bố đầy đủ, trong đó tập trung vào tỷ lệ sinh viên có việc làm khi ra trường. Việc công bố công khai là một bước quảng cáo hiệu quả mà lâu nay các trường không biết cách làm, đây là cơ hội cho các trường.

Làm thế nào để các trường không báo cáo “láo”, khai “khống” về các tiêu chí này, thưa ông?

- Trước hết, Bộ vẫn cho các trường tự công bố để đảm bảo quyền tự chủ theo Luật Giáo dục ĐH, nhưng Bộ sẽ giao cho 4 trung tâm kiểm định thông qua các mục tiêu, phương thức, cách làm cụ thể để thẩm định và xác thực. Cách làm sẽ có quy mô, nguyên tắc, chuyên nghiệp, quy trình với những yêu cầu kĩ thuật cụ thể. Do đó, việc công khai của các trường cũng cần phải trách nhiệm và đáng tin cậy cho học sinh và xã hội. Nếu các trường làm không đúng, thông qua đó Bộ sẽ xử lí và kết quả xử lý đó sẽ công khai với xã hội.

Xin cảm ơn ông!

“Siết” kiểm tra

Về việc thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục ĐH, trước đây chúng ta có yêu cầu các trường thực hiện 3 công khai. Tuy vậy, 3 công khai không có yêu cầu kiểm tra, còn bây giờ Bộ “siết” kiểm tra. Ngoài ra, việc kiểm tra đã được giao cho các tổ chức kiểm định độc lập có tư cách pháp nhân, có chức năng nhiệm vụ, kèm theo đó là các chế tài. Nếu anh kiểm tra không đúng, bị phát hiện, anh sẽ bị thu hồi giấy phép hoạt động. Điều này giúp họ có trách nhiệm cao hơn trong việc thẩm định các thông tin liên quan đến việc đảm bảo chất lượng của các trường.
Ví dụ, việc kiểm tra số lượng, chất lượng giảng viên cơ hữu. Trước đây các trường chỉ thống kê số lượng, nay các trung tâm sẽ yêu cầu các trường phải công khai cả danh sách. Từ đây, cơ quan kiểm định căn cứ dựa vào việc họ có đóng bảo hiểm xã hội hay không, nếu là hợp đồng thời vụ, vụ việc sẽ không thể có hợp đồng bảo hiểm được. Kết quả kiểm định được công khai, xã hội sẽ được giám sát xem kết quả đó là đúng hay sai? Thầy giáo A có thực sự chỉ là giảng viên trường này hay còn có tên trong danh sách giảng viên trường khác. Trên cơ sở đó, xã hội có căn cứ để tin tưởng vào việc kiểm định chất lượng này.

GS-TS Nguyễn Quý Thanh – Giám đốc Trung tâm Kiểm định giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội

Nhiều đơn vị liên quan vào cuộc

Để được kiểm định một cách khách quan, công bằng và chính xác, không chỉ có đánh giá ngoài mà còn yêu cầu nhiều đơn vị liên quan vào cuộc. Ở cấp vĩ mô, đầu tiên là Bộ GDĐT có những chỉ đạo về mặt văn bản để có quy định nhất quán tới các trung tâm kiểm định và các kiểm định viên thực thi.
Đối với đội ngũ kiểm định viên, trước hết phải giỏi, không những giỏi về kỹ năng đánh giá mà giỏi về cả cách ứng xử. Bởi đánh giá không phải các trường đã đồng ý ngay, mà làm sao đưa ra được kết luận mà trường tâm phục khẩu phục. Kiểm định viên phải đưa ra được những tư vấn đề giải quyết những tồn tại của trường, hướng đi như thế nào, điểm mạnh nào cần bứt phá...

PGS-TS Nguyễn Phương Nga - Giám đốc Trung tâm KĐCLGD,
Hiệp hội Các trường ĐH, CĐ Việt Nam