Cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước phải thực chất hơn

Theo ông Vũ Tiến Lộc, quá trình tái cơ cấu giai đoạn 2011-2015 diễn ra còn chậm, chưa đi vào thực chất. Các đề án tái cơ cấu của các tập đoàn, tổng công ty còn mang tính đối phó, chưa có sự cải cách cơ bản. Vấn đề này cần được tập trung cải thiện để tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) phải thực chất hơn, hiệu quả hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Ông Vũ Tiến Lộc phát biểu.

Quá trình cơ cấu lại nền kinh tế từ nay tới năm 2020 đặt ra mục tiêu cơ cấu lại các DNNN, đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước ra khỏi các DNNN, nhằm tạo sự bình đẳng về môi trường kinh doanh với các thành phần kinh tế khác, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân. Mặc dù, đã được triển khai từ lâu, song tiến trình này vẫn còn rất chậm, chưa đạt được những chuyển biến cơ bản theo hướng nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập kinh tế quốc tế.

Bàn về mối tương quan giữa khu vực kinh tế tư nhân và khối các DNNN, TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI cho rằng, tái cơ cấu nền kinh tế là việc làm cần thiết; trong đó, đặc biệt là cơ cấu lại khu vực Nhà nước, để mở ra cơ hội và dư địa cho kinh tế tư nhân. Làm sao để giảm tỉ lệ nắm cổ phần trong các DNNN; giảm tỉ lệ DNNN nắm đa số cổ phần, nghĩa là hơn 50% cổ phần trong doanh nghiệp. Đồng thời, đẩy nhanh và mạnh việc thoái vốn Nhà nước ra khỏi DNNN... Điều quan trọng nhất là khi cơ cấu lại DNNN sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho các nhà đầu tư và khu vực tư nhân. Đồng thời, đặt DNNN hoạt động trong một môi trường bình đẳng với các doanh nghiệp tư nhân. Việc thoái vốn Nhà nước ra khỏi các DNNN sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân được tham gia mua cổ phần; có cơ hội để trở thành nhà đầu tư chiến lược của doanh nghiệp.

Phân tích những thách thức trong việc cơ cấu lại các DNNN trong giai đoạn 2016-2020, ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế Quốc hội bình luận, theo Luật Đầu tư mới, Nhà nước sẽ chỉ độc quyền 4 ngành nghề kinh doanh, còn lại là những lĩnh vực khác, mọi thành phần kinh tế hoàn toàn được phép kinh doanh. Quan trọng nhất là theo đề án cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 sẽ không khống chế tỉ lệ vốn của các nhà đầu tư tham gia trong DNNN tái cơ cấu (trừ khi đó là các doanh nghiệp tổ chức tín dụng). Thậm chí, còn đang có xu thế bán cả một doanh nghiệp lớn của Nhà nước để cho các thành phần kinh tế khác được tham gia cơ cấu lại. Đây thực sự là một đổi mới.

Trong giai đoạn 2016-2020, thách thức lớn nhất đối với việc thực thi đề án cơ cấu lại chính là phải đạt được sự thực chất. Thay đổi cơ cấu sở hữu không đạt sẽ dẫn tới mô hình quản trị của doanh nghiệp cũng không đạt được như mong muốn. Nếu vốn và mô hình đã không đạt được, lợi nhuận chắc chắn sẽ không đạt được.

Ông Kiên phân tích: “Thách thức lớn nhất là trong bản thân chúng ta, chứ không phải vấn đề cơ chế. Bởi cơ chế luôn đi sau thực tế, luật không thể vừa làm ra đã phù hợp ngay”.

Các chuyên gia thảo luận.

Còn ông Cấn Văn Lực, Cố vấn cao cấp của Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cho rằng, về mặt pháp luật, chưa có nhiều chính sách để bảo vệ cổ đông nhỏ. Nhất là khi DNNN có thêm những cổ đông lớn, những nhân lực mới cùng tham gia nắm giữ cổ phần. Đây sẽ là lực cản đối với nhiều DNNN. Do đó, cần có một cơ chế quản trị chung để DNNN cũng như doanh nghiệp tư nhân phải tuân thủ, và cũng để tránh thiệt thòi cho các cổ đông nhỏ.

Theo ông Lực, càng ngày sẽ càng có nhiều DNNN bị loại bỏ; đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn Nhà nước. Tuy nhiên, bản thân các doanh nghiệp cũng cần phải chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh, cập nhật xu thế để tồn tại và phát triển, vì chắc chắn Nhà nước sẽ không tạo ra sân chơi thứ ba. Nhà nước sẽ không thể quyết định hoặc can thiệp vào việc đấu tranh hay hợp tác giữa 2 khu vực kinh tế này. Đây cũng sẽ là thách thức cho cả Nhà nước và doanh nghiệp nếu thiếu sự chủ động về vốn và đường hướng phát triển lâu dài.

Từ thực tế của doanh nghiệp, bà Vũ Thị Thuận, Chủ tịch HĐQT, Công ty cổ phần Traphaco, cho rằng: Tiến trình cải cách thủ tục hành chính tuy được đẩy mạnh, song chỉ chú trọng về số lượng chứ chưa đặt nặng vấn đề chất lượng. Doanh nghiệp muốn đẩy nhanh năng suất lao động nhưng thủ tục xin phép đăng ký hay phê duyệt rất chậm, ảnh hưởng tới năng suất lao động của doanh nghiệp. Phải làm sao để các chính sách của Nhà nước đi vào thực chất hơn, tháo gỡ đúng và trúng những khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình hội nhập.

Bế mạc diễn đàn, ông Hồ Sỹ Hùng, Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, từ những thảo luận của diễn đàn, Chính phủ nên cân nhắc thêm quan điểm nhìn theo thị trường. “Trước nay, chúng ta có những cách xử lý như buông nhỏ và giữ lớn, nay chúng ta đã thay đổi cổ phần hết, Nhà nước không giữ cổ phần. Chúng ta cũng đang thay đổi buông xấu - giữ tốt với điển hình như Bia Sài Gòn hay Vinamilk đang đặt ra. Thời gian tới chúng ta cũng cần đặt ra quan điểm rõ hơn, Nhà nước chọn cái nào được giá thì bán. Những doanh nghiệp còn yếu chưa được giá thì cần khắc phục để nâng giá trị doanh nghiệp lên rồi mới bán”, ông Hùng nói.

Về kỹ thuật trong định giá và bán, ông Hùng cho rằng cần tạo được sự yên tâm và hấp dẫn nhà đầu tư. Trong đó, các phương pháp định giá cần mở rộng, cách thức làm cần đạt được chuẩn mực quốc tế, tư vấn phải gắn với hiệu quả khi cổ phần hóa và bán vốn nhà nước, đó là những điều cần thay đổi.

Hoàng Dương - Thạch Huê