Chuyện phía sau thương hiệu thể thao tiền tỷ

Mãi đến tuổi 33, lúc đã gần kết thúc sự nghiệp, Nguyễn Tiến Minh mới trở thành “ông chủ nhỏ” để khai thác hình ảnh, sức hút đặc biệt của một ngôi sao tầm cỡ quốc tế từng có giá trị thương hiệu trăm tỷ. Không chỉ tay vợt từng lọt vào Top 5 thế giới này mà rất nhiều hảo thủ của làng thể thao Việt đang lãng phí cơ hội đóng góp về mặt xã hội, kiếm tiền cho bản thân khi chỉ biết tập luyện và thi đấu.

Thương hiệu trăm tỷ kiếm... vài tỷ

Hồi tháng 3/2016, ngay sau khi ký hợp đồng trị giá 1 tỷ đồng với một thương hiệu dụng cụ thể thao của Nhật Bản, tay vợt số 1 Việt Nam khai trương một siêu thị phân phối độc quyền các sản phẩm của chính đối tác tại TP.HCM. Đây là ý tưởng Tiến Minh ấp ủ từ lâu và hội đủ các điều kiện cần thiết, song mãi đến tuổi 33, lúc đã gần kết thúc sự nghiệp mới có thể thực hiện được, chính nhờ sự thúc đẩy và hỗ trợ toàn diện của chính nhà tài trợ.

Tiến Minh với cửa hàng thể thao của mình.

Từ sự nhập cuộc muộn ở một hình thức rất hẹp, người ta lại thấy tiếc cho Minh cùng cả môn cầu lông khi đã lãng phí danh tiếng, hình ảnh và sức hút đặc biệt của một ngôi sao tầm cỡ thế giới.

Khi Tiến Minh lần đầu lọt vào Top 10 thế giới năm 2009, các chuyên gia đã đánh giá anh có thể là thương hiệu trăm tỷ, dư sức kiếm cả chục tỷ đồng mỗi năm từ tài trợ, quảng cáo, truyền thông sự kiện, kinh doanh sản phẩm… Thế nhưng, đến giờ những gì Minh đạt được may lắm chỉ bằng 1/10 khả năng dự báo, với khoảng 1 tỷ đồng mỗi năm, từ nguồn tài trợ. Các hợp đồng tài trợ của Minh đều do đối tác tự tìm tới chứ không giống mẫu hình quốc tế. Anh cũng gần như không hề có “tiếng nói” gì trong hạn mức và thời hạn tài trợ.

Những ngôi sao chỉ tập và đấu

Sự thua thiệt một phần xuất phát từ Tiến Minh trong một thời gian dài đã không bứt ra nổi suy nghĩ đơn giản cùng vòng quay tập huấn thi đấu dày đặc. Tuy nhiên, điều quan trọng, các nhà quản lý của cầu lông Việt Nam và TP.HCM cũng tự “đóng khung” tay vợt từng đứng hạng 5 thế giới, đoạt HCĐ thế giới trong địa hạt chuyên môn thuần túy. Nếu có một đội ngũ đứng sau để lên kế hoạch, tư vấn giải pháp, làm đại diện, giá trị thương hiệu của Tiến Minh chắc chắn đã hoàn toàn khác.

So với mặt bằng chung, Tiến Minh còn rất may vì không khai thác, tận dụng gì vẫn có tiền tỷ trong 8 năm liên tiếp từ tài trợ nhờ sự vượt trội và khác biệt về nhiều mặt. Hàng loạt ngôi sao khác của thể thao Việt Nam ngay thời đỉnh cao chỉ biết trông vào tiền thưởng thành tích hay một vài khoản khác. Từ nhà vô địch thế giới wushu Thúy Hiền lúc trước, Á quân Olympic cử tạ Hoàng Anh Tuấn, nữ hoàng điền kinh Vũ Thị Hương mới đây hay Quán quân thế giới cử tạ thế giới Thạch Kim Tuấn - đó là những ngôi sao chỉ tỏa sáng trên các đấu trường mà thành tích dù có cao tới đâu suy cho cùng giá trị vẫn chỉ gói gọn trong tấm huy chương. Họ mới chỉ thoát khỏi cảnh nghèo chung của VĐV, có một khoản tích lũy đủ để trang trải cuộc sống mà chưa thể đảm bảo chắc chắn cho tương lai gian khó và bấp bênh.

Thật dễ hiểu, Tiến Minh, siêu kỳ thủ Lê Quang Liêm và siêu kình ngư Nguyễn Thị Ánh Viên đang là những tỷ phú hiếm hoi của làng thể thao Việt. Thu nhập thực tế của họ gần như chỉ có từ nguồn tiền thưởng, gắn với những chiến tích “khủng” tại các giải đấu quốc tế. Năm 2016, nhờ kỳ tích giành 1 HCV, 1 HCB kèm theo 1 kỷ lục Olympic, xạ thủ Hoàng Xuân Vinh đã lập một kỷ lục độc nhất vô nhị về tiền thưởng, ước tính có thể lên tới 6 tỷ đồng. Trong đó, cả Liêm, Viên đều đang có một giá trị thương hiệu rất thấp với sự lãng phí khó tin. Ánh Viên chưa từng có đối tác nào đứng sau, còn Quang Liêm từng có một nhà tài trợ thông qua Liên đoàn Cờ Việt Nam song sau đó lại bị “xù” (chỉ nhận được 15.000 USD trong tổng số 150.000 USD cam kết.

Xuân Vinh cũng không thể khác?

Với kỳ tích trên đỉnh Olympic, xạ thủ Hoàng Xuân Vinh đã tạo nên một sức lan tỏa, hiệu ứng thể thao - xã hội sâu rộng chưa từng có, cả trên trường quốc tế lẫn tại Việt Nam. Xuân Vinh được “săn đón” với tần suất tham dự các sự kiện nhiều hơn các siêu mẫu, danh ca hàng đầu. Anh xuất hiện liên tục tại các sự kiện trong và ngoài ngành thể thao với số lượng lên tới cả hàng trăm chỉ trong vài tháng, dù đã từ chối rất nhiều.

Khác với nhiều đồng nghiệp, Xuân Vinh nhờ sự tư vấn, đã rất có ý thức trong việc xây dựng, giữ gìn hình ảnh. Anh tham gia các sự kiện để muốn truyền cảm hứng cho mọi người, nhất là giới trẻ, cũng như muốn qua đó quảng bá cho ngành thể thao cùng môn bắn súng hãy còn quá nhiều khó khăn. Vinh cũng chủ động cùng HLV Nguyễn Thị Nhung trích tiền thưởng lập nên Quỹ từ thiện “Vinh quang và sự biết ơn” hay triển khai chương trình “Nồi cháo nhân ái” rồi trực tiếp đi tới các nơi thăm, động viên, tặng quà cho học sinh nghèo vượt khó, bệnh nhân nhi ung thư, người già neo đơn...

Mới chỉ qua mấy tháng, vị Đại tá Quân đội đã chứng tỏ được vị thế và sứ mệnh xứng đáng của một nhà vô địch và kỷ lục gia Olympic, một mẫu hình lý tưởng của giới trẻ, của làng thể thao Việt. Chỉ có điều, riêng chuyện “thương hiệu” Xuân Vinh cũng chưa có gì khác so với những Tiến Minh, Quang Liêm, Ánh Viên cho dù mục đích của anh không phải là làm “sao” hay kiếm tiền. Ngoài những khoản tiền thưởng lên tới vài tỷ đồng cùng tiền bồi dưỡng nhỏ lẻ, anh cũng chưa có một hợp đồng tài trợ hay quảng bá chính thức nào.

Thể thao Việt Nam không thể khác một khi những ngôi sao, thậm chí đã vươn ra thế giới như Xuân Vinh, Tiến Minh, Ánh Viên chỉ chạy và đấu. Chính họ cũng cần phải thay đổi. Tuy nhiên, để những ngôi sao thoát khỏi nghịch cảnh số 0 về giá trị thương hiệu, trước hết cần một bước đột phá về xã hội hóa của ngành thể thao đang bó buộc trong lối mòn chuyên môn và nặng tính bao cấp.

Xuyến Chi