Chiến công lặng lẽ trên đất Tây Nguyên
“Vừa xử lý xong quả đạn pháo M79, bỗng nhiên thấy cổ họng khô cứng, khát chịu không nổi, mình bỏ đi uống nước. Mới đi được hơn chục bước thì quả đạn phát nổ. Trời ạ! Nếu nán lại ít giây nữa thôi, có lẽ... Đi gỡ bom mìn mà cứ như đi dỡ khoai lang vậy”. Đó là những dòng nhật ký trong thời bình của Đại tá không quân Phạm Minh Thư-nguyên Chỉ huy trưởng căn cứ sân bay Cù Hanh, TP Pleiku, tỉnh Gia Lai suốt 13 năm âm thầm, lặng lẽ làm công việc không phải là việc của mình.
Đau thương trên vùng đất bom cày, đạn xới
Cuối năm 1974, chàng trai Phạm Minh Thư, quê ở thị trấn Mạo Khê, H.Đông Triều, Quảng Ninh giấu cha mẹ viết đơn tình nguyện đi bộ đội. Anh nhập ngũ được 3 tháng thì đất nước giải phóng. Tháng 4-1979, Thư về nhận nhiệm vụ mới ở Tiểu đoàn bảo dưỡng kỹ thuật sân bay Pleiku, Gia Lai với nhiệm vụ bảo đảm an toàn sân bay cho các đơn vị quân đội bay huấn luyện chiến đấu, bay phục vụ cho các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và bảo đảm các chuyến bay kinh tế - xã hội khác trên vùng bắc Tây Nguyên.
Điều khắc nghiệt là nơi đơn vị anh đóng quân nằm trên một kho bom đạn cũ của quân ngụy trước đây để lại. Sau ngày giải phóng, kho đạn đã được cho nổ nhưng chưa hết. Hàng tấn bom đạn vung vãi cùng với mìn phòng thủ dày đặc trên diện tích rộng hơn 50 ha bao gồm cả vùng quân sự và khu dân cư thuộc P.Trà Đa, TP Pleiku đã để lại nhiều hậu quả thương tâm, đau xót...
Anh hùng Phạm Minh Thư (thứ 2, từ phải qua) và đồng đội.
Chuyện kể rằng, tháng 8-1982, một phụ nữ đang mang thai, ở xã Biển Hồ, TP Pleiku vào vành đai sân bay nhặt phế liệu đã bị vướng mìn nổ. Khi tiểu đoàn trưởng Phạm Minh Thư đến thì người mẹ đã chết, bụng bị xé rộng, cháu bé còn thoi thóp đạp. Anh nhanh chóng đưa đến bệnh viện tỉnh Gia Lai và đã cứu sống được cháu. Tháng 2-1991, Nguyễn Văn Phụng, một chiến sĩ ở tiểu đoàn anh, quê ở H. Lệ Thủy, Quảng Bình chết trong khi làm nhiệm vụ vì vướng phải bom cam. Phạm Minh Thư cùng đồng đội nhặt từng phần thân thể tan nát bó lại. Lúc ấy khó khăn lắm, anh phải mượn của đồng chí quân y đơn vị một con lợn, bán lấy tiền mua quan tài cho đồng đội để đưa về quê an táng. Rồi người chiến sĩ trẻ quê ở Hà Tĩnh mới nhập ngũ vào đơn vị, vướng mìn chết, mất cả hai chân, hai tay... và rất nhiều đồng đội khác phải thương tật vĩnh viễn do giẫm phải bom mìn. Là tiểu đoàn trưởng, Phạm Minh Thư thấy như mình bị cắt đi một phần thân thể. Chính anh cũng cảm nhận rõ rằng, mất mát quá lớn đôi lúc cũng làm anh em không yên tâm công tác, nhiều người chán nản. Đó có thể là nguy cơ lớn dẫn đến sự yếu kém nhiều năm của Tiểu đoàn lúc ấy. Là người lãnh đạo quản lý, tinh thần chiến đấu của anh em thực sự là điều làm anh trăn trở nhiều nhất. Tất cả những điều ấy luôn ám ảnh, thôi thúc anh hành động. Trong nhật ký, anh viết: “Những cái chết cứ dửng dưng, liên tục cướp đi tính mạng và những phần cơ thể của đồng đội và đồng bào thân yêu của mình. Dằn vặt và day dứt. Không còn nhớ đã bao nhiêu đêm mình không tròn giấc ...”.
Năm 1991, anh gặp ông Nguyễn Anh Tiễu, Giám đốc Trung tâm ứng dụng và xử lý vật liệu nổ thuộc Bộ Tư lệnh Công binh và trút gan ruột với người đồng đội suốt một đêm về nỗi trăn trở cháy bỏng của mình và được anh Tiễu động viên, chia sẻ. Sau khi làm thử, anh quyết định dấn thân để thu gom những quả bom mìn còn nằm lại trong lòng đất. Anh tâm sự: “Lúc ấy, nếu mình xin phép cấp trên để làm, chắc chắn sẽ không được chấp thuận. Hơn nữa nếu để anh em bộ đội tham gia, cũng khó đảm bảo an toàn tính mạng. Đã quá nhiều người mất mát, hy sinh trên mảnh đất này rồi, mình không thể liều lĩnh với tính mạng của đồng đội...”. Vì thế, vẫn biết quyết định một mình tác chiến là liều lĩnh, nhưng Thư đã quyết rồi. Cứ mỗi buổi chiều hết giờ hành chính, khi mọi người trở về mái ấm của mình hoặc tỏa ra các ngả đường của phố núi, Phạm Minh Thư lại một mình lặng lẽ, một tay xách chiếc thuổng sắt, một tay ấm nước chè xanh lân la đào bới từng thước đất, từng bụi cỏ, lùm cây. Từng ngày, từng ngày, bất kể ngày nghỉ, ngày lễ, anh lôi lên từ trong lòng đất hàng chục, hàng trăm quả bom, mìn, lựu đạn các loại...
Mỗi ngày làm xong công việc đối diện với tử thần, trang nhật ký đã trở thành người bạn duy nhất, sẻ chia với anh những thời khắc nghẹt thở... “Ai cũng nghĩ đến sự sống, mình cũng vậy. Mình yêu cuộc sống này và không thể để cuộc sống của bất cứ người dân hay đồng đội kết thúc một cách vô nghĩa. Vì yêu cuộc sống này, mình sẽ đủ can đảm tiếp tục công việc. Cẩn trọng, cẩn trọng. Mình sẽ tránh được tai họa...”. Ngoài một số rất ít anh em thân cận trong đơn vị được anh tiết lộ, hầu như không ai biết sau giờ làm việc, anh lang thang làm gì ngoài bãi đạn là khu đất rộng mênh mông vắng bóng người. Dù gia đình anh chỉ cách đơn vị gần 5 km, nhưng mãi đến hơn chục năm sau, trong một lần đồng đội đến nhà chúc Tết thủ trưởng, trong men rượu đầu Xuân, anh em buột miệng hé lộ, vợ anh mới hốt hoảng hỏi chồng về công việc anh làm...
Không thể kể hết số lần anh thoát nạn trong gang tấc, hơn 13 năm rà bom, soát mìn, Đại tá Phạm Minh Thư đã tháo gỡ được gần 18.000 quả đạn bom các loại là cũng chừng ấy lần đối mặt với tử thần nhưng vẫn bình an vô sự. “Có phép nhiệm mầu nào chăng?”- chúng tôi hỏi. “Có thể là do may mắn. Tôi không còn nhớ bao nhiêu lần tử thần “vồ hụt”, có những tình huống bây giờ nghĩ lại mà mồ hôi vẫn túa ra...”(Nhật ký ngày...). Mỗi lần đi ra bãi đạn thu gom bom mìn, Phạm Minh Thư lại gấp sổ sách, giấy tờ cẩn thận, viết nội dung kế hoạch vào tờ giấy trên bàn để nếu anh không trở về, mọi người biết mà còn tiếp tục công việc. Đây là chuyện mà các đồng đội của anh kể cho chúng tôi nghe. Sau hơn 13 năm quăng quật không ngưng nghỉ với đạn bom nơi vùng đất bom cày, đạn xới, đôi chân, bàn tay của anh sần sùi chai sạn. Tháo gỡ bom mìn đã khó, vận chuyển đến nơi tiêu hủy còn khó gấp bội phần “Phải biết cách nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa. Đến cả con cái mình lúc sơ sinh cũng không được bồng bế nhẹ nhàng như thế. Giờ mình thuộc lòng từng kiểu dáng của từng quả đạn ,trái bom...”. Những trang nhật ký của anh vẫn còn tươi màu mực.
Số bom mìn anh phát hiện sau đó đã được Trung tâm công nghệ xử lý bom mìn của Bộ Tư lệnh Công binh xử lý an toàn tại sân bay Pleiku trong niềm vui không tưởng của đồng đội anh và bà con nhân dân phố núi Pleiku.
Màu xanh trên vùng đất mới
Chiến công là thế nhưng có lẽ chẳng ai biết đến tên anh, việc làm của anh nếu không có đoàn rà phá bom mìn của Bộ Tư lệnh Công binh trong chuyến công tác Tây Nguyên kiểm tra đơn vị. Sau khi nghe báo cáo kết quả, đoàn đã đề nghị khen thưởng anh Huân chương Chiến công hạng Nhất và sau đó không lâu, Thượng tá Phạm Minh Thư, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn bảo đảm kỹ thuật sân bay Pleiku đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, người anh hùng đầu tiên của Quân chủng Phòng không – Không quân kể từ ngày đất nước giải phóng đến thời điểm đó... Hôm nay trên vùng đất ven đô của khu công nghiệp Trà Đa, TP Pleiku, nơi trước đây là kho đạn bom của địch, hơn 50 ha bom mìn đã sạch sẽ, an toàn, trải rộng trên vùng đất đỏ bazan nơi cực bắc Tây Nguyên. Đại tá Phạm Minh Thư đã vận động đồng đội mình góp vốn mua cây giống, trồng được hơn 100ha bạch đàn, giờ đã vươn cao xanh thẳm, lao xao trong nắng gió cao nguyên trên vùng đất chết ngày xưa. Chính anh đã mang lại sức sống, niềm tin, hy vọng và hạnh phúc cho người dân và cho đồng đội của mình trên vùng đất mới.
Chia tay với cánh rừng bạch đàn trên phố núi Pleiku thân yêu, Đại tá Phạm Minh Thư chuyển về Bảo tàng Quân chủng Phòng không – Không quân với nhiệm vụ Phó Giám đốc Bảo tàng. Với vị trí công tác mới, Anh hùng Phạm Minh Thư như một gạch nối giữa quá khứ và tương lai. Anh vẫn đang cùng đồng đội dấn bước, tiếp lửa cho thế hệ trẻ hôm nay để họ thấy được quá khứ hào hùng của lực lượng Không quân, tự hào và sống trách nhiệm hơn với tương lai. Giờ đây khi đã nghỉ hưu nhưng thi thoảng, trong câu chuyện với các đồng nghiệp trẻ, anh hồi tưởng lại những giây phút cận kề cái chết và cầm guitar thầm hát: “Ai cũng chọn việc nhẹ nhàng, gian khổ sẽ dành phần ai...”.
Ký của Nguyễn Khánh Hòa
