Chao đảo với dịch sốt vàng da

Đã có gần 1.000 trường hợp nghi nhiễm sốt vàng da ở Brazil

Ngày 7/2/2017, Bộ Y tế Brazil cho biết số ca tử vong vì sốt vàng da tại nước này đã tăng lên 69 người và đã có gần 1.000 trường hợp nghi nhiễm kể từ khi bùng phát dịch vào đầu năm nay. Bang Minas Gerais là nơi có số các ca tử vong cao nhất.

Phát lệnh báo động

Chính phủ Brazil đã ban bố tình trạng báo động và gửi gần 10 triệu liều vaccine đến các vùng bị ảnh hưởng và có nguy cơ lây nhiễm cao nhằm ngăn chặn dịch bệnh. Thống kê của Bộ Y tế Brazil cho biết số ca lây nhiễm sốt vàng da tại nước này đã tăng đáng kể với tổng cộng 972 trường hợp được ghi nhận, trong đó 777 bệnh nhân đang được xét nghiệm và số còn lại đã cho kết quả dương tính.

Minas Gerais là bang bị ảnh hưởng nặng nhất với 173 ca nhiễm bệnh và hiện còn 81 ca tử vong đang được xét nghiệm, tiếp đến là bang Espirito Santo và Sao Paulo. Theo phân tích của các chuyên gia, đợt dịch lần này xuất phát từ loài khỉ. Trước đó, các bang ổ dịch như Minas Gerais, Espirito Santo và Sao Paulo đều xuất hiện hiện tượng hàng chục con khỉ bị chết vì nhiễm bệnh.

Trước đó, vào tháng 8/2016, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo bệnh sốt vàng da ở châu Phi, nhất là tại Angola và CHDC Congo khi đã có 400 người tử vong tại hai quốc gia này và có nguy cơ bùng phát thành đại dịch tại châu Phi, châu Á và lan rộng ra toàn thế giới.

Căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm

Sốt vàng hay sốt vàng da là một chứng bệnh sốt xuất huyết gây vàng da do siêu vi trùng Yellow Fever Virus (virut sốt vàng), thuộc họ Flavividae, giống Flavivirus, lây truyền qua đường muỗi đốt. Các chuyên gia phân biệt hai loại sốt vàng da khác nhau. Một loại do muỗi Haemogogus và Sabethes truyền và loại khác do muỗi Aedes aegypti - cũng là thủ phạm gây dịch sốt xuất huyết, zika và sốt rét vàng. Bệnh thường phát sinh vào mùa mưa, khí hậu nóng với nhiệt độ trung bình tháng trên 20 độ C, là giai đoạn phát triển mạnh của loài muỗi Aedes.

Từ thế kỷ XVII, bệnh sốt vàng da đã xuất hiện và phổ biến ở những vùng nhiệt đới của Nam Mỹ và châu Phi. Đến thế kỷ XIX, sốt vàng da được xem là một trong những căn bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm trên thế giới. Theo WHO, mỗi năm ở châu Phi có đến hàng nghìn người mắc bệnh sốt vàng da, còn ở Nam Mỹ cũng có đến hàng trăm người mắc và số người mắc cũng không ngừng tăng ở nhiều khu vực khác trên thế giới. Hiện đã có vaccine phòng chống dịch bệnh này.

Trong đa số trường hợp, các triệu chứng ban đầu của bệnh sốt vàng da bao gồm sốt cao, khởi phát đột ngột kèm rét run, đau bắp cơ đặc biệt ở lưng, đau nhức cơ thể, nhức đầu, mặt đỏ xung huyết, mất cảm giác thèm ăn, buồn nôn và nôn, mạch chậm, mệt mỏi, suy nhược, bạch cầu máu ngoại vi giảm và có vàng da nhẹ. Phần lớn trường hợp bệnh cải thiện sau các triệu chứng ban đầu này.

Tuy nhiên, khoảng 15% trường hợp mắc bệnh sốt vàng da, sau khoảng một ngày thuyên giảm, bệnh chuyển sang giai đoạn nặng có nhiễm độc biểu hiện bằng các triệu chứng: sốt tái phát kèm theo đau bụng, giảm đi tiểu, loạn nhịp tim, vàng da vừa hoặc nặng.

Nếu tình trạng này xảy ra thì có nguy cơ xuất huyết niêm mạc (chảy máu cam, máu mũi, nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen), tổn thương nhiều phủ tạng, suy gan, ảnh hưởng đến chức năng thận, trụy tim mạch, sốc nhiễm khuẩn. Sốt vàng da là căn bệnh có tỷ lệ tử vong cao, ở thể nặng từ 20% đến 50%, các thể khác dưới 5%.

Mọi người không phân biệt lứa tuổi, giới tính khi chưa có miễn dịch đều có thể nhiễm vi rút sốt vàng da. Tuy nhiên, nhóm người có nguy cơ cao hơn với bệnh là trẻ em và những người có nghề nghiệp phải thường xuyên phơi nhiễm cho muỗi tấn công đốt hút máu.

Bệnh sốt vàng da hiện chưa có thuốc đặc trị, vì vậy điều trị theo các nguyên tắc: phát hiện, chẩn đoán đúng bệnh; điều trị sớm; tập trung chủ yếu điều trị triệu chứng như giảm sốt, giảm đau, chống xuất huyết; chống suy gan, thận; trợ tim mạch, chống dị ứng; chỉ dùng kháng sinh khi có biểu hiện bội nhiễm vi khuẩn; hạn chế tối đa các biến chứng muộn.

Phòng chống muỗi đốt

Biện pháp dự phòng hiệu quả nhất đối với bệnh sốt vàng cho đến nay là tiêm phòng vaccine. Thường sử dụng vaccine 17D sống, giảm độc lực, an toàn cao, chế tạo từ phôi gà. Vaccine được tiêm dưới da cho người từ 9 tháng tuổi trở lên, dùng 1 liều duy nhất, hiệu lực đạt trên 90% và có thể duy trì kháng thể bảo vệ lâu dài, tuy nhiên nên có mũi tiêm nhắc lại sau mỗi 10 năm ở những người có nguy cơ cao trong vùng dịch lưu hành.

Vaccine sốt vàng da được quy định tiêm bắt buộc cho người đi đến từ vùng có bệnh lưu hành và đi vào vùng có bệnh dịch sốt vàng da. Tăng cường kiểm dịch y tế biên giới nhằm kịp thời phát hiện, xử lý, quản lý những trường hợp nghi mắc sốt vàng da có thể xâm nhập. Tuyên truyền giáo dục và tổ chức cho cộng đồng tiến hành các biện pháp giám sát thường xuyên dịch bệnh. Xử lý vệ sinh môi trường, khống chế việc sinh sản và diệt muỗi trưởng thành đối với loài muỗi Aedes trong các khu vực dân cư.

Các chuyên gia y tế khuyến cáo, các biện pháp chống dịch sốt vàng da chủ yếu là chống muỗi đốt cho bệnh nhân; thu gom và khử khuẩn triệt để chất dịch cơ thể của bệnh nhân (máu, dịch não tủy, tinh dịch, dịch tiết khác). Thời gian theo dõi cách ly ngắn nhất trong vòng 7 ngày, thường là 14 ngày sau khi phát bệnh.

Kết hợp phun hóa chất diệt muỗi (phun dạng ULV, phun nhắc lại sau 1 tuần) trong bệnh viện và khu vực ổ dịch, tập trung vào khu vực muỗi Aedes truyền bệnh có thể trú đậu và sinh sản. Đăng ký cụ thể, tổ chức theo dõi những người tiếp xúc trực tiếp và người cùng sống với người bệnh trước khi phát bệnh 5 ngày, phát hiện kịp thời các trường hợp nghi ngờ mới phát bệnh để đưa vào diện cách ly, điều trị.

Sau hàng loạt dịch bệnh xuất hiện liên tục gần đây trên thế giới, việc bùng phát bệnh sốt vàng da tại Brazil cùng những cảnh báo về nguy cơ dịch bệnh này trở thành đại dịch lại tiếp tục đặt cộng đồng quốc tế trước những khó khăn mới.

Thanh Lâm (tổng hợp)