“Canh bạc” thật đánh đổi được “ba đồng xu” ảo

Ai tạo ra bitcoin?

Bitcoin được tạo ra bởi nhóm người vì không muốn tiết lộ danh tính nên đã lấy biệt danh là Satoshi Nakamoto. Từ trước đến nay đã có nhiều phỏng đoán về Satoshi là ai nhưng phỏng đoán vẫn chỉ là phỏng đoán, chúng ta vẫn chưa biết được Satoshi thật sự là ai vì tất cả những người bị “tình nghi” đều lên tiếng phủ nhận. Tháng 11 - 2008, Satoshi tung ra một đề trình giới thiệu bitcoin đến thế giới. Cho tới ngày 21-5-2010 thì một sự giao dịch, mua bán, trao đổi thực tế đầu tiên trong lịch sử của bitcoin mới xảy ra khi Laszlo Hanyecz, một lập trình viên tại Florida, gửi 10.000 bitcoin cho một tình nguyện viên đặt mua dùm anh một ổ bánh pizza, tới giờ thì giá trị của bitcoin đã thay đổi hoàn toàn.

Bitcoin hoạt động dựa vào những thuật toán mật mã cao cấp (SHA-256 hash). Nền tảng, cấu trúc, kiến trúc của bitcoin có mã nguồn mở, điều này có nghĩa là tất cả những ai biết về lập trình đều có thể kiểm tra qua mã nguồn này, nhưng không thể thay đổi được nó. Nền tảng bitcoin chỉ có thể được thay đổi hay nâng cấp thông qua số đông. Trước bất kì một sự thay đổi, nâng cấp nào thì các lập trình viên đều phải đưa ra những thông báo trước trên diễn đàn chính và nếu được sự ủng hộ của đa số thì sự thay đổi đó sẽ được xúc tiến. Một mặt, bitcoin là một đơn vị tiền tệ; mặt khác, bitcoin còn là một mạng lưới phân bố, phân trung, ngang hàng chuyển giao tiền tệ. Có nghĩa là có thể gửi bitcoin trực tiếp cho một người khác mà không cần qua một trung gian, bất kể thời gian, bất chấp không gian, với lệ phí thấp, thậm chí bằng 0. Về góc độ nào đó thì đây là một cuộc cách mạng chưa từng xảy ra trong lịch sử loài người.

Hệ thống máy tính khủng chuyên dụng của dân “đào coi”.

Tuy nhiên, nhìn từ góc độ nếu tiền ảo là thông tin thì nguy cơ đầu tiên là người dùng cứ dùng đi dùng lại một món tiền để mua hàng, theo kiểu cắt dán thông tin. Chỉ có thể ngăn chặn điều này bằng cách lập nên một hệ thống sổ sách ghi chép mọi giao dịch nhưng như vậy thì cần một bên thứ ba làm trung gian, chẳng khác gì một ngân hàng Trung ương. Bitcoin loại bỏ bên thứ ba này bằng cách công khai sổ cái ghi chép này, ai cũng có thể lấy về xem. Dùng hệ thống máy tính ngang hàng, những người tham gia vừa tạo ra bitcoin, vừa dùng máy tính để ghi lại hết mọi giao dịch của các đồng bitcoin, trong một cuốn sổ cái ghi chép nói trên gọi là “block chain”. Mỗi khi có người gửi bitcoin từ địa chỉ của mình đến một nơi khác, sẽ tạo ra một chữ ký gắn vào cuối giao dịch, tất cả đều kèm vào cái “block chain” chung. Những người tình nguyện dùng máy mạnh để xử lý các giao dịch này và ghi vào sổ thì được thưởng bitcoin, là cái mà các báo thường dùng từ “khai mỏ” để miêu tả.

Hiện nay cứ mỗi 10 phút thì sổ “block chain” được cập nhật một lần và máy nào “hên” giành được quyền cập nhật đó thì được nhận 25 bitcoin. Đó là quá trình tạo ra bitcoin. Các thuật toán tạo ra bitcoin được viết sao cho ngày càng khó để việc tạo ra bitcoin ngày càng phức tạp, đòi hỏi máy xử lý ngày càng phải mạnh hơn. Tổng số tiền bitcoin tạo ra theo cách này tối đa là 21 triệu (dự đoán là vào năm 2140). Cho đến nay đã có 11 triệu Bitcoin đang lưu hành, theo nhiều chuyên gia thì việc sở hữu bitcoin có nghĩa đã nắm trong tay một mật mã gắn với địa chỉ này, cho phép bạn truy cập vào cuốn sổ cái “block chain” để xác định trị giá của nó. Việc trả tiền cho một người hay một nơi nào đó có nghĩa là bạn báo cho “block chain” bạn sẽ chuyển giao bao nhiêu. Hiện nay đã có những phần mềm cài lên ĐTDĐ cho phép dùng màn hình quét một hình mã vạch để nhập tự động địa chỉ này và tự động hóa quy trình giao dịch - gọi là ví tiền (wallet). Và vì sổ cái “block chain” được cập nhật 10 phút một lần nên giao dịch của bạn cũng thường phải chờ 10 phút mới được chấp nhận.

Sự thật về bitcoin

Đầu tư luôn là một trò chơi may rủi ít nhiều không riêng gì Bitcoin và nhất là trong thời điểm biến loạn bùng nổ này của nó, có lẽ vài năm nữa, nó mới bắt đầu ổn định. Bitcoin không được phát minh ra để giúp ai đó trở thành tỷ phú. “Thời của những tỷ phú “ăn xổi” có lẽ đã qua rồi, bitcoin được phát minh ra là để cải tạo thế giới, nghe có vẻ vĩ đại quá nhưng sự thật là vậy, bạn sẽ nhận ra được chuyện này, sớm hay muộn thôi, sớm thì mừng cho bạn, còn muộn thì ráng chịu đi, đừng nói là chưa có ai nói cho bạn biết. Bitcoin không dành cho những trái tim yếu đuối; bitcoin không dành cho những người thiếu hiểu biết. Giá trị đích thực của citcoin không nằm ở cái giá của nó, mà ở những khả năng, tiềm năng của nó”, đó là lời một người trẻ Việt Nam đang tham gia “đào” bitcoin.

Ông Bùi Huy Kiên, GĐ Cty TNHH Hiệp Đồng, là đơn vị quản trị diễn đàn mạng Làm cha mẹ, cho biết, từ ngày 9-1 Cty đã chấp nhận thanh toán bằng tiền ảo bitcoin trong các giao dịch quảng cáo. Cty đã có tài khoản và để giao dịch, người trả cũng phải có tài khoản bitcoin. “Tôi đã dùng thử và thấy giao dịch rất đơn giản. Người nhận chỉ cần gửi cho người trả một đoạn mã, người gửi dùng điện thoại hay máy tính nhập đoạn mã ấy vào, cập nhật thêm số tiền, vài phút sau bitcoin đã đến “ví” người nhận” - ông Kiên nói. Theo ông Kiên, ông cũng chỉ mới biết đến đồng bitcoin. Lúc đầu hơi “ác cảm” với đồng tiền này nhưng sau khi tìm hiểu, ông thấy đồng tiền ảo này rất “thật” vì có tương tác, có trao đổi, có giao dịch. Quan trọng hơn, đây là một phương thức thanh toán mới được sử dụng phổ biến trong môi trường mạng, được chấp nhận tại nhiều nơi trên thế giới. Sau thông báo nhận thanh toán bằng bitcoin của diễn đàn, nhiều khách hàng tiềm năng tỏ ra khá háo hức và tò mò. Tuy nhiên, phần lớn các thành viên trên lại chưa hiểu nhiều về loại tiền này. Do đó, câu hỏi phổ biến mà họ đặt ra vẫn là "bitcoin là gì" hoặc "đã nghe qua nhưng vẫn còn mơ hồ".

Các chuyên gia về bitcoin ở Việt Nam cho biết, có rất nhiều cái lợi khi thanh toán bằng tiền ảo bitcoin. Trong đó cái lợi lớn nhất là việc chuyển tiền giữa người mua và người bán được thực hiện trực tiếp, không thông qua một trung gian nào (ví như ngân hàng). Thông thường, khi chuyển tiền khác ngân hàng hoặc nộp tiền vào tài khoản, khách hàng có thể mất một khoản phí nhất định. Tuy nhiên với bitcoin, số phí này gần như bằng 0, kể cả với số tiền rất lớn. Ngoài ra, việc giao dịch bằng bitcoin đơn giản hơn nhiều so với giao dịch chuyển tiền mặt. Chỉ cần một chiếc máy tính hoặc điện thoại đã cài phần mềm Blockchain và có “ví bitcoin”, việc chuyển tiền giữa hai người diễn ra sau vài cú nhấp chuột.

Ở Việt Nam hiện nay cộng đồng "chơi" bitcoin đang tăng trưởng nhanh chóng. Có nhiều hội, nhóm được lập ra để bàn về cách "đào bitcoin”, giao dịch bitcoin hoặc đơn giản để tìm hiểu về loại tiền này. Theo một nguồn tin, hiện những hệ thống máy đào bitcoin khủng nhất ở Việt Nam hiện nay tập trung đông ở khu vực Bình Dương, TP HCM. Có người đã “đào” được cả nghìn bitcoin khi đồng tiền này mới xuất hiện. “Đào bitcoin” không phải là việc dễ, phải đầu tư dàn máy vi tính có cấu hình "khủng" để giải được những thuật toán ngày càng phức tạp. Do đó, nhiều người xoay qua đầu tư bitcoin, cho rằng giá của nó sẽ còn tăng do lượng tiền ảo này là hữu hạn, sẽ ngừng phát hành thêm khi chạm mốc 21 triệu dự kiến.Chính vì thế giá bitcoin tăng chóng mặt trong những năm vừa rồi. Vào năm 2011, mỗi bitcoin có lúc chỉ có giá vài USD. Đến nay mỗi “đồng tiền” này được định giá trên dưới 1.000 USD.

Dù được xem là đồng tiền có nhiều “yếu tố” ảo nhưng bitcoin vẫn có giá trị thanh toán thật và giá trị đó ngày càng tăng lên khi lượng bitcoin có giới hạn nhất định.

Nhiều rủi ro ẩn chứa

Theo TS Nguyễn Văn Thuận, trường ĐH Mở TP HCM giao dịch đồng tiền ảo bitcoin ẩn chứa rủi ro rất lớn do chưa có quốc gia nào chính thức công nhận đồng tiền này. Nếu như Chính phủ các nước đưa ra lệnh cấm sử dụng thì giá bitcoin sẽ tuột dốc và thậm chí không còn giá trị nào. Chức năng của tiền tệ là có giá trị thanh toán (mua bán hàng hóa) và là thước đo giá trị nhưng hiện chưa ai biết được giá trị thật của bitcoin nên việc đẩy giá quá cao chỉ là chiêu trò của giới đầu cơ. Ông Thuận cũng cảnh báo về tính an toàn cũng như rủi ro của đồng bitcoin. Hiện nay chưa mấy ai làm được thì bitcoin có giá trị cao, nhưng một ngày nào đó, nếu bị hack và các tay hacker này "nhân bản" thì đồng tiền này giảm giá trị nhiều, thậm chí không còn giá trị. Hơn nữa, giá bitcoin trong một ngày có thể rớt hay tăng mấy chục phần trăm. Vì vậy, "có thể hôm nay là tỷ phú, nhưng ngày mai lại trắng tay”.

Trên nhiều diễn đàn mạng như vnbitcoin, bitcoinviet, các thành viên truyền nhau những bài viết giải thích rất chi tiết về bitcoin, hướng dẫn cách “đào” tiền và mua bán. Trên facebook cũng xuất hiện nhiều trang cộng đồng bitcoin với lượng thành viên từ hàng chục đến hàng trăm người. Các trang này vừa là nơi chia sẻ các bài viết hướng dẫn, vừa giải đáp thắc mắc cho người dùng, kiêm luôn nơi rao bán, giao dịch giữa các thành viên. Phần lớn thành viên tham gia các diễn đàn, trang mạng bàn về bitcoin mới dừng ở mức tìm hiểu thông tin. Trong đó, lượng người tìm hiểu mới phát sinh khá lớn, đặc biệt sau thời điểm các phương tiện truyền thông loan tin giá bitcoin lên hơn 1.200 USD hồi đầu tháng 12-2013.

Hướng dẫn cho người mới vào nghề, anh Đình Tuấn, kỹ sư công nghệ thông tin, người có 2 năm kinh nghiệm mua bán bitcoin cho hay, phải đầu tư hệ thống máy tính có bộ vi xử lý mạnh, đặc biệt là vi xử lý đồ họa cực mạnh thì mới có khả năng giải được các thuật toán sinh ra tiền ảo. “Những chiếc máy tính thông thường hiện nay gần như không thể “đào” được đồng bitcoin nào. Muốn “đào” được, người ta phải “độ” sức mạnh của máy tính bằng cách trang bị nhiều card đồ họa để tận dụng sức mạnh tổng hợp của hệ thống thì may ra. Tùy vào khả năng tài chính, ít nhất bạn cũng phải bỏ hơn 50 “củ” (triệu đồng) mới hi vọng kiếm được tiền”, anh Tuấn chia sẻ. Anh Tuấn cho biết đã tham gia “đào bitcoin” từ năm 2011 nhưng cũng chỉ với ý định “chơi cho biết công nghệ”. Những người tham gia “đào bitcoin” thường gọi bằng cái tên nghề nghiệp là “dân đào coi”, nhưng hơi khác với thế giới là ở Việt Nam hầu hết đều tham gia bằng cách sử dụng máy tính cá nhân hoặc tận dụng những nguồn sẵn có như: Cửa hàng tnternet, máy tính Cty...

Khi đồng bitcoin lên trên mức 1.000 USD, cộng đồng mới có sự quan tâm mạnh tới “đào coi”. Trên một số diễn đàn, một số người có điều kiện kinh tế đã thể hiện ý định sẽ đầu tư dàn máy khủng để “chơi cho vui, tiền bạc không quan trọng”. Các thành viên này chia sẻ: Đầu tư máy đào là đầu tư cho tương lai. Tuy nhiên theo kinh nghiệm của anh Tuấn: “Dù có được hệ thống mạnh mẽ nhưng “đào bitcoin” cũng giống như đi câu cá. Có người trong một tuần “đào” được đến 2 bitcoin nhưng nhiều khi “đào” vài tuần vẫn không ra được gì”. Nhận thấy việc đầu tư tiền vào máy đào tiền khá tốn kém nhưng hiệu quả rất hên xui nên nhiều người tham gia theo hình thức “lướt sóng” - mua đi bán lại. Theo anh Tuấn, hiện giá bitcoin mua vào khoảng 14 triệu đồng và bán ra khoảng 17 triệu đồng. Anh Tuấn cũng cho biết nếu giao dịch với số tiền nhỏ thì chỉ cần chuyển khoản ngân hàng, còn giao dịch lớn (khoảng 100 triệu đồng) phải hẹn gặp và thanh toán bằng tiền mặt.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, ở quận Đống Đa, Hà Nội, một người từng chơi bitcoin, cho biết, hình thức giao dịch bằng đồng tiền bitcoin chứa nhiều lợi thế so với các giao dịch bằng tiền truyền thống. Ví dụ, bitcoin có tính ẩn danh do người mua hàng có thể tự tạo ra nhiều địa chỉ giao dịch. Thế nên người mua hàng thoải mái hơn trong việc lựa chọn. Bên cạnh đó, việc giao dịch bằng đồng bitcoin hầu như không phải tốn phí chuyển tiền, phí chuyển đổi ngoại tệ như việc mua bán bằng thẻ tín dụng.

Trên sàn giao dịch bitcoin, giá cả được quyết định bởi kỳ vọng và nhu cầu của người bán và người mua. Cơ sở để người mua-bán định giá bitcoin lại chính là tin tức. Các tin tức từ một quốc gia, thậm chí là một hãng kinh doanh, một Cty mua bán hàng hóa… có thể làm giá bitcoin tăng cao hoặc chao đảo. Ông Cường chia sẻ: “Nhiều người dùng bitcoin không phải mua hàng mà là kinh doanh tiền tệ, chứng khoán để hưởng lợi từ chênh lệch giá”. Theo đó lợi nhuận từ tiền bitcoin chủ yếu nhờ vào biên độ lên xuống của giá bitcoin khá lớn và thay đổi thường xuyên. “Thông thường mỗi ngày, giá mỗi bitcoin tăng giảm cũng cả chục USD, nếu có tiền bỏ vào “lướt sóng” một cách thông minh, gặp chút may mắn nữa thì cũng có thể lời kha khá. Lúc tôi bỏ vào khoảng 7.000 USD thì sau 3 ngày tôi lời 3.000 USD”, ông Cường kể.

Thế nhưng thật bất ngờ, sau đó ông Cường lại quyết định từ bỏ đầu tư bitcoin vì “chán” và “chẳng thấy lợi đâu”, ông Cường kết luận: “Bản thân bitcoin thật sự chẳng có giá trị gì hết, nó chỉ là một cái mã số, giá trị của nó là do con người quy ước với nhau. Cho nên một khi không còn ai tin vào bitcoin nữa thì giá trị của nó sẽ chạy về 0. Cũng vì giá trị phụ thuộc vào niềm tin mà biên độ bitcoin tăng giảm rất lớn mỗi lần có tin tức tốt hay xấu từ thị trường”. Các đặc thù của bitcoin đã mang lại nhiều lợi thế so với giao dịch bằng tiền truyền thống. Tuy nhiên, những đặc thù đó cũng chính là những “khoảng trống rủi ro” mà đến nay chưa ai có thể lấp đầy. Điển hình, tính ẩn danh của bitcoin là điều kiện quan trọng và thuận lợi cho giới tội phạm, đặc biệt là tội phạm xuyên quốc gia thực hiện các giao dịch rửa tiền.

Ông Trương Văn Phước, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, cho rằng, dù phổ biến trên thế giới, nhưng hệ thống tài chính và luật Việt Nam chưa có quy định, không thừa nhận, nếu có bất trắc thì khó kiện tụng.

“Tôi nghĩ ít có NHNN nào đồng ý với chức năng thanh toán của đồng tiền ảo tương đương như đồng tiền của nước mình”, ông Phước nói.

Ông Nguyễn Minh Đức, GĐ an ninh mạng ban công nghệ FPT, cho biết VN hiện đã có người bỏ ra đến hàng trăm triệu đồng để đầu tư máy đào.

Họ đang xem bitcoin như một canh bạc làm ăn lớn. Về lý thuyết, đầu tư một hệ thống máy tính khoảng 100 triệu đồng để đào bitcoin, nếu may mắn mỗi tuần “đào” được một bitcoin và với giá khoảng 1.000 USD như hiện nay thì chỉ hơn một tháng đã có thể lấy lại vốn và sinh lời. Chính cái lý thuyết này đang thu hút rất nhiều người tham gia phong trào.

Ông Huỳnh Trung Minh, GĐ miền Nam khối Ngân hàng bán lẻ VIB cho biết, ở Việt Nam, người tham gia vì muốn có lời cao, muốn nhanh giàu hay cũng có thể là tìm cơ hội đầu tư cho tương lai, vì thực tế thanh toán điện tử là một hình thức giao dịch hiện đại và chắc chắn sẽ phát triển mạnh mẽ trong tương lai.

Đặc biệt là do sự gia tăng quá nhanh về giá trị của bitcoin từ lúc được công bố tỉ giá đầu tiên vào tháng 10-2009: 1 USD đổi được 1.309.03 bitcoin, đến nay 1 bitcoin đã được trao đổi khoảng 1.000 USD. Giờ đây một số người thấy là nếu không tham gia sẽ bị chậm chân… Tuy nhiên phải đặt câu hỏi tại sao không có tổ chức tài chính nào ở Việt Nam tham gia hay thậm chí chính phủ Mỹ và Trung Quốc đều tìm cách ngăn chặn. Thường các đất nước đang phát triển, lực lượng lao động dư thừa, đặc biệt là ở những đất nước mà tin đồn thổi luôn có đất sống như ở Việt Nam chúng ta, người ta hay lao vào những gì có vẻ là dễ kiếm tiền mà không mất nhiều sức lao động. Những cái nghe mới như bán hàng trực tuyến… Mua bán lòng vòng người này mời người kia, người trên ăn của người dưới. Nên có vài ông kiếm vài trăm triệu đồng/tháng là nhờ có % của nhiều cấp bên dưới. Hình thức này cũng vậy.

Thái Hà - Hữu Cường