Cẩn trọng trước các 'bẫy thông tin'

Ngày 24-10-2016, Asia Time đăng bài Tổ chức Mũ bảo hiểm trắng: công cụ thay đổi chế độ ở Syria? của TS C.Lin (C.Lin) ở Đại học Hopkins (Hốp-kin - Mỹ). Bài viết đề cập xu hướng vũ khí hóa vấn đề quyền con người, sự xói mòn một cách có hệ thống các chuẩn mực quốc tế có thể đe dọa trật tự thế giới, mà thí dụ điển hình của xu hướng này là các hệ lụy khủng khiếp ở Iraq (I-rắc), Libya (Li-bi), Syria (Xy-ri), Yemen (Y-ê-men), Somalia (Xô-ma-li). Theo TS C.Lin, dường như mô hình mang tính hủy hoại như vậy tiếp tục được triển khai khi một số quốc gia vin vào lý do nhân quyền để tiến hành các hoạt động nhằm lật đổ chính quyền Syria. Để làm được điều này, họ thường dựa theo các báo cáo từ tổ chức “Mũ bảo hiểm trắng” (White Helmets), một tổ chức do nước ngoài dựng lên từ năm 2013. Tổ chức này đã được đề cử giải Nobel Hòa bình năm 2016, vì được coi là tiêu biểu cho những người đàn ông và phụ nữ đã dũng cảm giành giật mạng sống cho nhiều người. Tuy nhiên, đang có nhiều tranh cãi chung quanh White Helmets, như J.Gornall (J.Goóc-nan) đã chỉ ra trên tờ The National, có rất nhiều báo cáo đáng lo ngại về việc White Helmets chỉ là công cụ tuyên truyền của nước ngoài nhằm vũ khí hóa vấn đề nhân quyền với mục tiêu thay đổi chế độ ở Syria như đã làm trước đây ở Libya.

Theo TS C.Lin, mặc dù tuyên bố là một tổ chức độc lập, không được hỗ trợ từ bất cứ chính phủ nào, nhưng thực tế có các bằng chứng không thể phủ nhận White Helmets đã nhận tài trợ ít nhất 23 triệu USD từ USAID và 29 triệu USD từ Anh. Nhiều video, hình ảnh cho thấy các thành viên của White Helmets mang vũ khí, ăn mừng cùng với Al Qaeda khi chúng đánh bại quân đội chính phủ Syria trong các trận chiến, hoặc đứng cạnh và xem những kẻ nổi dậy Jihadists hành quyết nạn nhân và lập tức đến thu dọn thi thể người bị hành quyết. Đặc biệt, tháng 4-2016, uy tín của tổ chức này bị ảnh hưởng nặng nề khi visa vào Mỹ của R.Saleh (R.Sa-lếc - một lãnh đạo của White Helmets) đã bị hủy bỏ do nghi ngờ có quan hệ với khủng bố. Thực tế White Helmets không có số điện thoại công cộng để liên lạc, thành viên White Helmets chỉ có mặt tại các vùng do Al Nusra và các nhóm vũ trang chống đối chính phủ Syria kiểm soát ở Idlib (Ít-lít), hoặc phía đông Aleppo (A-lép-pô). White Helmets gần như là nguồn cung cấp phim ảnh, tài liệu duy nhất ghi lại “tội ác chiến tranh” cho truyền thông phương Tây. Sự pha trộn hoạt động của tổ chức này với Al Qaeda cũng như những bức hình ghi lại nhiều thành viên của White Helmets trong trang phục như “chiến binh thánh chiến”, cùng sự kiện gần đây nghi phạm đánh bom ở sân bay Berlin (Béc-lin) là thành viên của White Helmets đến từ Idlib tiếp tục gây nghi ngờ về sự tin cậy White Helmets là tổ chức nhân đạo phi chính phủ, hoạt động vô tư. Như cựu lãnh đạo một nhóm công tác của Quốc hội Mỹ về chống khủng bố và những phương thức chiến tranh phi truyền thống đã khẳng định: “White Helmets về cơ bản là một mánh khóe nhằm tạo ra sự “can thiệp nhân đạo kiểu Lybia”. Chúng là bộ máy tuyên truyền hơn là tổ chức dân sự… Và cung cấp cho các phương tiện truyền thông phương Tây những thứ họ cần để thúc đẩy quan điểm của mình”.

Có thể nói bài báo của TS C.Lin hoàn toàn trái ngược với nội dung thông tin mà một số tờ báo ở Việt Nam công bố khi đề cập White Helmets. Với tên gọi “lực lượng cứu hộ đội mũ bảo hiểm trắng Syria”, hoạt động của White Helmets đã được nhiều tờ báo Việt Nam đề cập qua những bài viết sử dụng loại ngôn từ đậm chất ca ngợi như: Những anh hùng đội mũ bảo hiểm trắng tại Syria - Họ là ai? Lính cứu hộ Syria bật khóc khi giải cứu bé gái sau cuộc không kích, Nước mắt của người cứu hộ mũ trắng, Những người tạo nên “phép lạ”, Những anh hùng mũ trắng trong cuộc nội chiến Syria,... Và White Helmets được giới thiệu trang trọng: “Là một trong những tổ chức, cá nhân được đề cử giải Nobel Hòa bình năm 2016, White Helmets, lực lượng cứu hộ mũ bảo hiểm trắng Syria, được ví như những thiên thần bảo hộ tại đất nước đang bị tàn phá bởi cuộc nội chiến kéo dài hơn 5 năm này. Các thành viên nhóm White Helmets luôn là những người đầu tiên có mặt tại hiện trường sau những trận mưa bom dội xuống Syria. Họ là những thợ làm bánh, dược sĩ, thợ mộc, nhân viên bán hàng, thợ may bình thường nhưng đều chọn cách mạo hiểm cả tính mạng mình để cứu người”!

Dường như khi ca tụng White Helmets, một số tờ báo ở Việt Nam chỉ khai thác một vài nguồn báo chí nước ngoài, mà không kiểm chứng. Với White Helmets, không chỉ bài báo của TS C.Lin đã đề cập bản chất việc làm của tổ chức này mà trước đó, ngày 29-9, trang southfront.org đăng bài Hai mặt của tổ chức White Helmets: tình nguyện viên ban ngày, khủng bố ban đêm (Double Life of White Helmets: Volunteers by Day, Terrorists by Night - trang vi.sott.net dịch sang tiếng Việt với nhan đề Tình nguyện viên ban ngày, khủng bố ban đêm: Hai mặt của tổ chức White Helmets ở Syria). Để giúp người đọc so sánh, nhận biết về cuộc sống hai mặt của một số thành viên White Helmets, tác giả đã cung cấp nhiều bức ảnh với ghi chú như: “Người này là nhân viên cứu trợ nhân đạo của White Helmets trong cuộc sống của anh ta, và cũng là chiến binh Jihad, sẵn sàng cắt cổ “những kẻ vô thần” - trong một cuộc sống khác”, “Vị “anh hùng” cứu trợ nhân đạo này thích bắn vào dân thường bằng súng máy trong lúc nghỉ ngơi giữa các đợt “chăm sóc người bị nạn”…”, “Cuối cùng chúng tôi thu thập xác bọn Shabiha (binh lính chính quyền Assad) và ném chúng xuống hố rác”, “Một tình nguyện viên nữa của White Helmets. Có vẻ như anh ta kiếm được nhiều tiền hơn bằng cách ném xác binh lính Syria xuống hố rác so với chỉ đơn thuần giết họ”…

Cũng vấn đề này, ngày 14-10, trang globalresearch.ca đăng bài “Mũ bảo hiểm trắng” ở Syria: hư và thực (Syria’s “White Helmets”: Fiction and Reality) của A.Salah (A.Sa-lat) cho biết nhiều thành viên của Mũ bảo hiểm trắng cũng là thành viên của các nhóm vũ trang, nhiều bằng chứng cho thấy họ không đối lập mà còn đồng cảm với kẻ khủng bố. Mũ bảo hiểm trắng không chỉ là tổ chức nhân đạo, mà còn làm bình phong cho các nhóm khủng bố. Đồng thời, Mũ bảo hiểm trắng còn được sử dụng làm địa chỉ phổ biến thông tin giả mạo qua việc liên tục đăng tải trên Twitter hình ảnh bệnh viện, trường học, nhà thờ Hồi giáo bị đánh bom, và cáo buộc là do quân đội Chính phủ Syria và đồng minh thực hiện. Ngay sau đó, Đài quan sát Nhân quyền cùng một số phương tiện truyền thông phương Tây đã lần lượt khai thác… Thông tin về các cuộc tiến công đoàn xe của Liên hợp quốc gần Aleppo và các tội phạm khác bị cáo buộc là do quân đội Chính phủ Syria và đồng minh thực hiện được cung cấp bởi thành viên của Mũ bảo hiểm trắng là rất đáng nghi ngờ. Liên hợp quốc đang có kế hoạch tiến hành các cuộc điều tra không dựa trên các cáo buộc của Mũ bảo hiểm trắng, mà phải dựa trên thông tin khách quan được cung cấp bởi tất cả các bên trong cuộc xung đột. Cũng trang globalresearch.ca ngày 22-10 đã đăng bài Mũ bảo hiểm trắng ở Syria: Assad cho rằng bức ảnh “Em bé trong xe cứu thương” là giả mạo - đây là bằng chứng (Syria’s “White Helmets”: Assad Says The “Boy In The Ambulance” Is Fake - This Proves It) của M.O Alabama (M.O A-la-ba-ma). Sau khi đề cập ý kiến của Tổng thống Syria Assad (Át-sát) trả lời phỏng vấn SRF (ngày 19-10) khẳng định bức ảnh bé trai năm tuổi với ánh mắt vô hồn sau một vụ không kích vào Aleppo gây phẫn nộ dư luận thế giới chỉ là tác phẩm bịa đặt của White Helmets, tác giả M.O Alabama đưa ra nhiều bức ảnh White Helmets từng công bố để so sánh và khẳng định từ tháng 8 tới tháng 10-2016, có một cô bé và một cậu bé đã được “tình nguyện viên mũ trắng” giải cứu tới ba lần ở ba địa điểm khác nhau, lần nào cô bé, cậu bé cũng có mái tóc hoang dã phủ đầy bụi, nhưng không thể nhìn thấy vết thương, ngay cả vết máu trên mặt mũi, áo quần của các em cũng không cho thấy tính xác thực, và tác giả kết luận đó là sản phẩm được dàn dựng công phu để tuyên truyền chống Syria từ một tổ chức được vài chính phủ phương Tây và một số tổ chức truyền thông tài trợ phân phối…

Từ toàn cảnh thông tin liên quan White Helmets đã đề cập có thể thấy đây là một vấn đề phức tạp, có nhiều đánh giá khác nhau về bản chất và việc làm của White Helmets tại Syria. Vì thế, nhìn từ góc độ này thì White Helmets là một tổ chức nhân đạo, nhưng nhìn từ góc độ khác thì White Helmets lại là bình phong của khủng bố, là nơi dàn dựng, bịa đặt thông tin cung cấp cho nước ngoài nhằm vu cáo quân đội Chính phủ Syria và đồng minh. Điều này cho thấy khi khai thác thông tin trên báo chí nước ngoài để đăng tải, bình luận và đánh giá, nếu không tiếp cận một cách toàn diện, khách quan có thể sẽ đẩy tới ngộ nhận, lầm tưởng, thậm chí có thể hiểu xấu thành tốt, hiểu lương thiện thành bất lương. Đáng tiếc đây lại là tình trạng đã và đang diễn ra trên một số tờ báo trong nước, và trở thành một trong các nguyên nhân làm người đọc tiếp nhận và nắm bắt nội dung thông tin một số vấn đề, sự kiện quốc tế một cách phiến diện, từ đó hiểu sai bản chất của vấn đề, sự kiện. Đáng nói hơn, trong bối cảnh truyền thông còn được sử dụng như một công cụ nhằm làm tổn hại uy tín của một quốc gia, hoặc tổ chức, cá nhân,… nào đó, thậm chí dựng lên ma trận bóp méo sự thật, vu khống để dọn đường cho hành động quân sự,… thì việc khai thác thông tin báo chí nước ngoài cần hết sức tỉnh táo. Nếu không, có thể biến tờ báo thành nơi phát tán thông tin bịa đặt của tổ chức, thế lực lợi dụng truyền thông, thậm chí tiếp tay cho việc lừa bịp dư luận.