Can thiệp thô bạo vào dòng chảy sông Đồng Nai

* Nhà khoa học lên tiếng

Theo tổ chức Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN), dự án lấn sông sẽ có những tác động xấu ảnh hưởng đến môi trường kinh tế và xã hội lưu vực sông Đồng Nai, tạo tiền lệ xấu cho việc vi phạm và lấn chiếm hành lang thoát lũ và dòng chảy của các con sông của Việt Nam.

Lòng sông Đồng Nai bị xâm hại nghiêm trọng, nguy cơ thay đổi dòng chảy

"Dự án cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị sông Đồng Nai thực chất là một công trình lấn sông, lấn chiếm bờ sông khi tổng diện tích của dự án 8,4ha mà đã lấn chiếm 7,72ha vùng đất ngập nước ven sông và mặt nước sông", văn bản của VRN nêu.

Sông Đồng Nai là lưu vực sông có tầm quan trọng lớn đến việc phát triển kinh tế, xã hội và dân sinh của 11 tỉnh nhưng là lưu vực có bình quân lượng nước hàng năm trên đầu người thấp nhất trong các lưu vực sông của Việt Nam.

VRN khẳng định, dự án sẽ tiếp tục đẩy con sông Đồng Nai vào tình trạng tồi tệ hơn về môi trường sinh thái, ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển bền vững của lưu vực.

"Việc lấp sông như vậy sẽ tạo ra hiệu ứng nút cổ chai, làm thay đổi dòng chảy. Có nghĩa dòng chảy đang bình thường tự dưng bị hẹp lại sẽ làm ứ nước phía trên, còn phía dưới sẽ bị thiếu nước cục bộ vào mùa khô. Đặc biệt vào mùa mưa, phía trên không thoát nước được sẽ gây ngập úng.

Nếu mực nước dâng cao hơn bình thường 0,5m, kéo dài 2 - 3 ngày sẽ làm mọi thứ ở phía trên đảo lộn và gây ra hàng loạt vấn đề về môi trường. Những yếu tố như dân cư, công trình xây dựng, các dự báo về môi trường, thời tiết cũng phải thay đổi theo. Dòng sông có quy luật tự nhiên của nó là bên lở bên bồi.

Nhưng sự lở - bồi đó không phải là cố định mà có thể năm nay bên này lở bên kia bồi, vài năm sau lại thay đổi. Nếu bây giờ mình bê tông hóa một bên thì quy luật tự nhiên bị phá vỡ, nước sẽ tấn công vào bờ bên kia gây xói lở, sụt lún.

Hay nói một cách đơn giản là một dòng chảy có hai bên bờ đang ở dạng mềm, tự dưng có một bên bị cứng hóa thì dĩ nhiên nó sẽ tác động mạnh vào phía mềm và tình trạng này sẽ ngày càng gia tăng. Dòng nước khi va chạm phải khối bê tông cứng sẽ tạo ra phản lực và lực đó sẽ chuyển qua phía bên mềm.

Tóm lại việc lở bồi không phải là vĩnh viễn mà theo chu kỳ của nó. Do vậy nếu có ai đó đưa ra lý do là lấp ở điểm sạt lở không làm ảnh hưởng đến dòng sông là không thuyết phục về mặt khoa học”, trích văn bản VRN.

Còn theo ông Miên, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Uyên Hưng, trước việc biến đổi khí hậu, cộng thêm việc đắp thủy điện ở đầu nguồn đã làm thay đổi dòng chảy của sông Đồng Nai. Đây là nguyên nhân chính khiến cuộc sống người dân thị trấn Uyên Hưng từ bao đời nay bên bờ sông Đồng Nai phải chịu cảnh di dời vì sạt lở.

Nguy cơ mất cù lao Phố

Nhiều người dân Đồng Nai lo lắng, nếu “bóp” lòng sông lại thì vài năm tới, nước sẽ ngập vào nhà. Sau vài chục năm sẽ xuất hiện dòng sông xoáy, có khả năng gây xói mòn “đạp” mất cầu Ghềnh và cù lao Phố.

Trước đây, sông Đồng Nai đã xoáy mất một cù lao kéo dài từ cầu Ghềnh tới cầu Mới. Đáng lo ngại là bên phía dự án lấp sông là một túi nước, giờ đây bị "bóp" lại thì tất yếu nước sẽ tràn sang bờ đối diện, gây nguy cơ sạt lở phía bờ đối diện dự án.