Cẩn thận vỡ nợ vì nông thôn mới!

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) là chủ trương đúng đắn, nhân văn nhằm làm thay đổi diện mạo của vùng nông thôn. Bên cạnh những mặt được thì do quá nôn nóng chạy theo thành tích mà cái đích NTM đã lệch hướng, nhiều địa phương về đích NTM đã phải “gánh” thêm cục nợ.

Tại phiên họp sáng 5/10 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội với nội dung phiên họp là xem xét báo cáo kết quả giám sát “Việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 – 2015 gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, Trưởng đoàn giám sát nêu rõ, có 53/63 tỉnh, thành phố có nợ đọng với số tiền khoảng 15.277 tỷ đồng, cá biệt đã có địa phương mất khả năng thanh toán gây dư luận không tốt trong nhân dân. Cụ thể hơn, 3.637 xã có nợ đọng (chiếm 40,7% số xã xây dựng nông thôn mới cả nước) với mức nợ bình quân khoảng 4,2 tỷ đồng/xã).

Đoàn giám sát cũng chỉ ra rằng, số nợ đọng của các địa phương tập trung chủ yếu trong các dự án về giao thông (30,8%); thủy lợi (5,5%); trường học (23,3%); cơ sở vật chất văn hóa (12,7%); các công trình dự án khác (27,7%). Do đặc thù Chương trình xây dựng nông thôn mới, các công trình, dự án chủ yếu do cấp huyện, xã phê duyệt nên số nợ cũng chủ yếu thuộc trách nhiệm ngân sách cấp huyện, xã, một số xã nông thôn mới còn nợ nguồn chi trả cho việc khen thưởng một số phong trào nông thôn mới.

Tuy nhiên, sẽ là không đầy đủ và toàn diện nếu chỉ nhìn vào bề nổi của khoản nợ này. Chúng ta cần phân tích, mổ xẻ xem hơn 15.000 tỷ đồng đó là nợ cái gì, làm cái gì mà nợ nhiều thế? Kể từ khi có Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về ban hành Bộ Tiêu chí quốc gia xây dựng NTM năm 2009, cả nước đã tập trung bắt tay vào thực hiện chương trình này với mục tiêu đến hết năm 2015 có ít nhất 20% trên tổng số gần 9.000 xã đạt đủ 19 tiêu chí NTM.

Và để thực hiện chương trình này, tùy vào nguồn lực của mỗi địa phương đã áp dụng những cách làm, cách vận dụng khác nhau, trong đó không thể không kể đến việc huy động xã hội hóa trong xây dựng NTM và nguồn vốn tín dụng. Tại nhiều địa phương, có thể huy động được tới cả hàng chục, thậm chí vài chục tỷ đồng để xây dựng NTM hoặc ở những địa phương có nguồn lực mạnh, các xã được cấp một nguồn kinh phí lớn để xây dựng NTM. Song đáng tiếc, thay vì dùng nguồn vốn trên vào những công việc thiết thực trong xây dựng NTM như làm sạch môi trường, quy hoạch, phát triển sản xuất, tập trung xây dựng môi trường sinh hoạt văn hóa lành mạnh, thì nhiều nơi lại đổ tiền vào xây dựng cổng làng, trụ sở xã hoành tráng.

Câu hỏi đặt ra ở đây là, những chiếc cổng làng như vậy có làm nên một NTM? Phát biểu trong một hội nghị, TS Trần Đình Thiên- Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đã phải nói rằng: “Không thể có NTM nếu chỉ xây một cái cổng làng, rồi dựng hai con chó đá ở hai bên là xong được, mà phải là người dân được cái gì từ NTM”.

Ông Hồ Xuân Hùng – Chủ tịch Tổng hội NNPTNT cũng thừa nhận: “Vấn đề nợ đọng NTM, thực tế Ban chỉ đạo T.Ư Chương trình xây dựng NTM đã nhận thấy từ rất sớm nên chỉ sau 2 năm thực hiện đã chỉ đạo cả trong cuộc họp và cả bằng văn bản của Phó Thủ tướng Chính phủ. Tôi cho rằng, cái gì làm quá với nhu cầu sử dụng của người dân gây lãng phí là không được và phải xử lý nghiêm cán bộ đứng đầu. Đặc biệt, khi triển khai cần phải cam kết nguồn lực từ T.Ư xuống tỉnh, huyện, xã thật rõ ràng thì tôi tin sẽ khắc phục được tình trạng nợ đọng NTM trong thời gian tới”.

Chương trình xây dựng NTM còn kéo dài, song nếu ngay từ bây giờ các địa phương không thay đổi cách tiếp cận, việc triển khai các hạng mục công trình, kể cả những công trình được xã hội hóa, thì con số nợ đọng sẽ không chỉ dừng ở 14.000 tỷ đồng, mà có thể còn phát sinh thêm những con số khổng lồ khác!

Vỡ nợ thì rắc rối

Nhấn mạnh mục tiêu quan trọng nhất trong xây dựng nông thôn mới là để đảm bảo phát triển bền vững, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân tỏ vẻ băn khoăn khi nghe báo cáo của Trưởng đoàn giám sát Vũ Hồng Thanh. Khi mà dường như mới đua nhau xây dựng công trình, dự án chứ chưa đầu tư được mấy cho sản xuất theo hướng tăng chất lượng, tăng giá trị gia tăng. Như thế thì lấy tiền đâu mà trả nợ?

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho rằng, nếu tính tỷ lệ thì 15 ngàn tỷ nợ đọng so với trên 1 triệu tỷ dành cho xây dựng nông thôn mới thì không phải là lớn, nhưng đáng lưu ý là số nợ lại chỉ tập trung ở một số địa phương. Khẳng định số liệu về nợ như vậy là chính xác, ông Cường hứa sẽ yêu cầu các địa phương bằng mọi biện pháp sẽ trả nợ.

Nhưng, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu vẫn đầy lo lắng. Nhắc đến một huyện của đồng bằng Sông Cửu Long đang nợ 390 tỷ đồng, ông Giàu nói rất thương cán bộ ở đây vì anh em khổ lắm. Vì doanh nghiệp hứa góp tiền nhưng chẳng thấy, rồi cấp trên cũng hứa cho nhưng ngân sách do Quốc hội quản lý thì ai mà xin được. Bộ Nông nghiệp cần đề nghị Bộ Tài chính sớm xử lý vấn đề này, nếu không vỡ nợ thì rắc rối lắm, 15 ngàn tỷ không phải nhỏ, Chủ nhiệm Giàu phát biểu.

Khánh An