Cần mạnh tay "xử" vi phạm tác quyền

Vi phạm tràn lan trên không gian số

Internet luôn là nơi “tác oai, tác quái” của các ca sĩ, nhạc sĩ. Chuyện một ca sĩ vừa phát hành album hay MV trực tuyến đã bị “chôm” mất bản quyền không còn quá xa lạ, nó đang là “mốt” vì sức lan tỏa nhanh chóng trên không gian số. Thậm chí có những MV “khủng” của các ca sĩ đang ăn khách như: Sơn Tùng MTP, Tóc Tiên, Noo Phước Thịnh... luôn có hàng chục triệu lượt truy cập. Thói quen nghe nhạc thay đổi, thói quen phát hành nhạc cũng đổi theo, tuy nhiên thói quen tôn trọng tác quyền vẫn chưa thay đổi và chưa được thực thi một cách hiệu quả.

Báo cáo của VCPMC chi nhánh phía nam cho biết, năm 2015, việc thất thoát tác quyền ở lĩnh vực biểu diễn giảm 35%, website ứng dụng nhạc giảm 12%, nhạc chuông nhạc chờ tải về giảm 9%, trong khi ai cũng nhìn thấy đây chính là “khu vực” hoạt động âm nhạc sôi động nhất. Cũng trong năm 2015, VCPMC chi nhánh phía nam đã chi trả gần 25 tỷ đồng đến các nhạc sĩ. Những nhạc sĩ nhận tiền nhiều nhất là: Trịnh Công Sơn, Nguyễn Hồng Thuận, Võ Đại Hoài An, Khánh Đơn, Nguyễn Văn Chung. Trong 6 tháng đầu năm 2016, VCPMC chi nhánh phía Nam đã chi trả hơn 18 tỷ đồng đến các nhạc sĩ.

Để kết nối mạng lưới bảo vệ tác quyền âm nhạc với thế giới, VCPMC đã thực hiện nhiều biện pháp mạnh tay để “bảo hộ” quyền tác giả, ngoài thành lập phòng pháp chế, từ tháng 6/2007, VCPMC đã là thành viên chính thức của tổ chức Liên minh quốc tế các Hiệp hội bảo vệ quyền tác giả âm nhạc và lời viết tắt là CISAC, theo quyết định của Đại hội đồng CISAC trong một hội nghị diễn ra ở Brussels (Bỉ). Ngoài ra, VCPMC cũng đã tiến hành ký hợp đồng hợp tác song phương với các tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả quốc tế. Qua đó, tác phẩm âm nhạc Việt Nam được quản lý, bảo vệ, khai thác và thu tiền sử dụng tác phẩm trên phạm vi quốc tế và tác phẩm quốc tế được sử dụng tại Việt Nam sẽ được VCPMC quản lý, bảo vệ, khai thác và thu tiền sử dụng tác phẩm. Ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, VCPMC và các tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả thuộc các quốc gia và vùng lãnh thổ như: JASRAC (Nhật), COMPASS (Singapore), KOMCA (Hàn Quốc), FILSCAP (Philippines), MCT (Thái Lan), APRA (Australia), MACP (Malaysia), JCI (Indonesia), MCSC (Trung Quốc), CASH (Hồng Kông), MACA (Macau), MUST (Đài Loan)... đều là thành viên của tổ chức CISAC, có trách nhiệm tuân thủ các quy chế của CISAC, bảo vệ quyền và lợi ích của các thành viên.

3

Ca sĩ Đông Nhi trong một chương trình liveshow có thanh toán tiền bản quyền đến các nhạc sĩ một cách nghiêm chỉnh (Ảnh: Tuấn Vương)

Về mặt kỹ thuật, VCPMC còn sử dụng hệ thống phần mềm lưu trữ quốc tế CISNET và phần mềm lưu trữ tác giả tác phẩm châu Á Mis@Asia theo tiêu chuẩn quốc tế. VCPMC còn liên tục cập nhật và đăng ký thông tin thành viên IPI (Interested Parties Information) lên SUISA - Trung tâm IPI đặt tại Thụy Sĩ, đây là cơ sở dữ liệu cho các nước trên thế giới rà soát, tìm kiếm thông tin về tác giả, tác phẩm của Việt Nam. Qua phần mềm hiện đại và tiên tiến này, tiền tác quyền sẽ không bị bỏ sót. Nhưng trên thực tế chỉ cần lướt vài trang web nhạc nổi tiếng, tên nhạc sĩ đã bị lãng quên. Nhưng ngay cả những phần mềm tiên tiến này cũng chưa ngăn chặn một cách hiệu quả nạn “chôm” tác phẩm trên không gian số. Bà Thu Dung, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam chua xót cho biết, ngày xưa bị băng đĩa lậu hoành hành, giờ phải tìm cách khai thác bản quyền trên mạng để các hãng băng đĩa sinh tồn, nhưng mức độ vi phạm còn nhanh hơn cả chớp mắt. “Bây giờ mất bản quyền rất nhanh, sáng vừa ra là trưa đã có đầy trên internet. Chúng tôi hiệp sức lại, hỗ trợ với nhau để tìm mọi biện pháp bảo vệ bản quyền của mình, khai thác các bản ghi mà mình sản xuất ra một cách có hiệu quả nhằm mong thu hồi vốn. Lỗ là chắc chắn lỗ rồi.” - bà Dung nói.

Cần mạnh tay để xử

Chính vì sự phát triển như vũ bão của internet, xu thế tất yếu của thời đại kỹ thuật số, nên việc bảo vệ quyền tác giả đang đứng trước nhiều thách thức. Chưa nói đến lĩnh vực biểu diễn sân khấu, liveshow, băng đĩa, karaoke, nhà hàng, quảng cáo, phát thanh truyền hình... chỉ tính riêng lĩnh vực khai thác website nhạc, đã đủ làm đau đầu những người đang “bảo vệ” tác quyền. Nhiều công nghệ mới, nhiều tính năng mới trên mạng đôi khi cũng gây lúng túng vì không biết xử lý thế nào. Đơn cử, nếu một đường link chia sẻ trên mạng xã hội thì bản quyền coi như mất trắng bởi mạng xã hội có thể chia sẻ “âm thanh, hình ảnh” giữa các người dùng với nhau mà lại không có quy định rõ ràng nào về việc ai sẽ chịu trách nhiệm nếu có hành vi vi phạm tác quyền. Hiện nay, VCPMC đang thu hộ tiền bản quyền âm nhạc cho gần 3.500 tác giả Việt Nam và hơn 4 triệu tác giả nước ngoài. Đây là một con số không nhỏ, cho thấy cả "núi" công việc khổng lồ mà VCPMC phải đảm đương.

Theo nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn, Giám đốc VCPMC chi nhánh phía nam thì: “Chuyện vi phạm là việc vẫn luôn xảy ra ở tất cả quốc gia trên thế giới, ở nước mình, hiện nay chúng tôi chỉ mới làm được 10-15% những điều đáng lẽ ra chúng tôi phải bảo vệ được. Ví dụ như ở Singapore họ có bộ phận giống chúng tôi là pháp chế thì tháng nào hầu như cũng ra tòa, tòa giải quyết tất cả các tranh chấp dân sự, và ra tòa xong coi như là... rồi, còn mình chưa có tòa án về quyền tác giả riêng biệt”. Đã đến lúc cần có những biện pháp chế tài mạnh tay để quyền tác giả được thực thi một cách nghiêm túc. Tôn trọng tác phẩm, tôn trọng tác giả là thực thi luật pháp một cách nghiêm túc, ý thức tôn trọng những người xung quanh và trân trọng giá trị nghệ thuật chân chính cũng hết sức quan trọng.

.

Quốc Định