Các loại bức xạ ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào?
Có nhiều loại bức xạ, mỗi loại ảnh hưởng tới sức khỏe con người theo cách thức và mức độ khác nhau. Nếu hiểu về các loại bức xạ, người ta có thể áp dụng biện pháp cần thiết để khai thác lợi ích và ngăn chặn tác hại từ chúng.
Hình minh họa chùm tia gamma phát sinh trong một cơn bão. Ảnh: NASA.
Bức xạ alpha phát ra bởi nguyên tử của các nguyên tố nặng như uran, radi, radon và plutoni. Trong không gian, bức xạ alpha không truyền xa và bị cản lại toàn bộ bởi một tờ giấy hoặc bởi lớp màng ngoài của da. Tuy nhiên, nếu một chất phát tia alpha được đưa vào trong cơ thể, nó sẽ phát năng lượng ra các tế bào xung quanh. Ví dụ như từ trong phổi, nó có thể tạo ra liều chiếu trong đối với các mô nhạy cảm, mà các mô này thì không có lớp bảo vệ bên ngoài giống như da.
Bức xạ beta bao gồm các electron nhỏ hơn rất nhiều so với các hạt alpha và nó có thể thấm sâu hơn. Beta có thể bị cản lại bởi tấm kim loại, kính hay quần áo bình thường và nó có thể xuyên qua được lớp ngoài của da, làm tổn thương lớp da bảo vệ.
Bức xạ gamma là năng lượng sóng điện từ, đi được khoảng cách lớn trong không khí và có độ xuyên mạnh. Các vật liệu đặc như chì, bê tông là tấm chắn lý tưởng đối với tia gamma.
Bức xạ tia X do con người tạo ra trong một ống tia X mà bản thân nó không có tính phóng xạ. Vì ống tia X hoạt động bằng điện, nên việc phát tia X có thể bật, tắt bằng công tắc.
Bức xạ nơtron được tạo ra trong quá trình phát điện hạt nhân, bản thân nó không phải là bức xạ ion hóa, nhưng nếu va chạm với các hạt nhân khác, nó có thể kích hoạt các hạt nhân hoặc gây ra tia gamma hay các hạt điện tích thứ cấp gián tiếp gây ra bức xạ ion hóa. Nơtron có sức xuyên mạnh hơn tia gamma và chỉ có thể bị chặn lại bởi tường bê tông dày, nước hoặc tấm chắn paraphin. Bức xạ nơtron chỉ tồn tại ở lò phản ứng hạt nhân và nhiên liệu hạt nhân.
