BOT Thái Nguyên - Chợ Mới: Sai phạm được Thanh tra Chính phủ chỉ rõ

Đầu tư theo hợp đầu BOT dường như coi nặng tiêu chí hoàn vốn dự án, thiếu nghiên cứu hợp lý khả năng nộp phí của các chủ phương tiện tham gia giao thông nên đã gây ảnh hưởng tới chi phí hoạt động vận tải, chi phí xã hội.

Nhìn đâu cũng sai

Theo Kết luận Thanh tra Chính phủ: Dự án đầu tư xây dựng công trình đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) được thực hiện chỉ định thầu, lựa chọn nhà đầu tư là Liên danh Cienco4 - Tuấn Lộc- Trường Lộc.

Hình thức chỉ định nhà đầu tư của Bộ Giao thông Vận tải không đúng với quy định tại khoản 5, Điều 11, Nghị định số 108/2009/NĐ-CP (áp dụng đối với các dự án do nhà đầu tư đề xuất đề xuất dự án).

Trạm BOT Bờ Đậu "đặt nhầm chỗ" đang gây bức xúc trong dư luận

Bên cạnh đó, Bộ Giao thông Vận tải đã thực hiện chưa đúng quy định về việc công bố danh mục dự án BOT, BT vào tháng 1 hàng năm, việc công bố chỉ được thực hiện sau khi phê duyệt danh mục dự án để thực hiện quy trình lựa chọn nhà đầu tư là chưa đầy đủ và thiếu chặt chẽ.

Văn bản của nhà đầu tư khi đăng ký thực hiện dự án chậm, thời hạn và mẫu đăng tải trên Báo đấu thầu lại không đúng theo mẫu quy định.

Hồ sơ yêu cầu thực hiện dự án không đúng quy định về hiệu lực của hồ sơ đề xuất, hiệu lực của khoản bảo đảm dự thầu và khoản bảo đảm thực hiện hợp đồng.

Việc lựa chọn nhà đầu tư khi cam kết của tổ chức tín dụng cho vay vốn chưa đầy đủ các tiêu thức quy định.

Ngoài ra, năng lực nhà đầu tư và các thành viên trong liên danh chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện theo yêu cầu đối với nhà đầu tư; khả năng huy động vốn chủ sở hữu cho dự án của Cienco4 qua Báo cáo tài chính đã cho thấy (nợ phải trả 4.800.000 triệu đồng (nợ ngắn hạn 2.881.000 triệu đồng, nợ dài hạn 1.919.000 triệu đồng); tài sản ngắn hạn chỉ có 3.011.000 triệu đồng).

Năng lực tài chính là vậy, nhưng nhà đầu tư vẫn được Bộ Giao thông “ưu ái” chỉ định thầu để thực hiện dự án nên phần việc thực hiện dự án cũng hết sức nhẹ nhàng.

Ngoài xây dựng mới tuyến đường cấp II miền núi dài 39,63km Thái Nguyên - Chợ Mới, nhà đầu tư chỉ việc cải tạo nâng cấp mở rộng 7km trên tuyến QL3 cũ; sơn kẻ mặt đường, dựng một số cột biển báo giao thông trong phạm vi 25km..., đổi lại nhà đầu tư được phép đặt thêm 01 trạm thu phí thứ 2 trước ngã ba Bờ Đậu.

Việc đặt trạm thu phí ở 2 nơi, thu phí cả 03 tuyến đường huyết mạch đã được tỉnh Thái Nguyên và Bộ Giao thông Vận tải thống nhất cho phép để đảm bảo phương án tài chính thu đủ 1.400 tỷ đồng cho nhà đầu tư trong khi nhà đầu tư chỉ bỏ ra số vốn ban đầu 100 tỷ.

Vậy là, khi dự án đi vào khai thác, việc thu tăng mức phí đối với người sử dụng dịch vụ trên tuyến QL3 cũ để bù đắp vốn đầu tư tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới trong khi người dân không sử dụng dịch vụ trên tuyến đường này là hoàn toàn sai nguyên tắc xác định giá, phí hàng hóa, dịch vụ và các khoản thu theo quy định tại Khoản 1, Điều 33, Nghị Định số 108/2009/NĐ-CP.

Sạt trượt mái taluy âm đổ vào nhà dân

Cũng theo Kết luận Thanh tra “Dự án đầu tư được phê duyệt khi chưa có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường. Phương án chọn kết cấu áo đường không được tính toán so sánh ngay trong bước lập dự án để phê duyệt tổng mức đầu tư và bố trí nguồn vốn sát với giá trị đầu tư thực tế, làm cơ sở để ký kết hợp đồng, dẫn đến tổng mức đầu tư phê duyệt và vốn đầu tư hợp đồng không sát thực tế.

Việc lập, phê duyệt tổng mức đầu tư trong đó có một số hạng mục và khoản chi phí áp dụng sai định mức, đơn giá hoặc lựa chọn phương án chưa hợp lý làm tăng tổng mức đầu tư 101.059 triệu đồng”.

Lợi bất cập hại

Mang tên là Liên danh, nhưng thực chất các nhà đầu tư góp vốn để thực hiện dự án chỉ vẻn vẹn có 350 tỷ đồng tương đương với 12,9% tổng mức đầu tư, còn lại là vốn vay lãi suất cao tại các ngân hàng Techcombank, HD Bank, Bảo Việt Bank chiếm 87,1% tổng mức đầu tư, tương đương với 2.363,176 tỷ đồng.

Tuy nhiên, toàn bộ số vốn điều lệ 12,9% là vốn của Cienco4, Công ty CP xây dựng Tuấn Lộc và Công ty CP đầu tư xây dựng và thương mại Trường Lộc Việt Nam không thực hiện góp vốn.

Trong 02 năm, từ năm 2014 - 2016, Liên danh nhà đầu tư mới huy động đủ vốn để thực hiện dự án dẫn đến chậm và sai so với cam kết hợp đồng.

Trước thời điểm được cấp Giấy chứng nhận đầu tư, Nhà đầu tư đã triển khai lựa chọn nhà thầu thực hiện dự án. Hợp đồng dự án chính thức ký không đúng với quy định tại Điều 28, Nghị định 108/2009/NĐ-CP.

Nguy cơ mất an toàn cao khi mái taluy dương sạt trượt

Bên cạnh đó, nhà đầu tư đã không thực hiện đúng quy trình quản lý chất lượng; không kiểm tra chất lượng các loại vật liệu như cát, đá, đất đắp, xi măng, sắt thép...dẫn đến một số điểm thi công mái taluy sai thiết kế kỹ thuật thi công.

Xác định giá trị nghiệm thu thanh toán áp dụng giá vật tư, xăng, dầu, cát vàng, xi măng...không đúng tại thời điểm thi công làm tăng giá trị 3.171 triệu đồng.

Tuy nhiên, cho đến nay phương án giảm trừ phí cho các phương tiện thường xuyên tham gia giao thông qua trạm đã được các bên thống nhất, và liệu thời gian thu phí có được điều chỉnh tăng “chiều theo ý” của Doanh nghiệp dự án từ 16 năm 1 tháng lên 21 năm 8 tháng hay không? nếu được tăng thì đây sẽ là gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao thông vì thời gian thu phí kéo dài.

Mặt khác, doanh nghiệp dự án cũng không quên đề nghị nhà đầu tư (Nhà nước) phải hỗ trợ phần kinh phí thiếu so với phương án tài chính ban đầu để trả nợ cho nhà cung cấp tín dụng do giảm giá dịch vụ sử dụng đường bộ cho nhân dân 1.701,93 tỷ đồng.

Về bản chất, lợi ích từ việc giảm giá cho người dân thì ai cũng có thể thấy, nhưng đằng sau đó “cái lợi bền vững” vẫn luôn dành cho doanh nghiệp dự án nếu như Kết luận của Thanh tra Chính phủ không chỉ rõ những “lỗ hỏng” nhằm ngăn chặn kịp thời việc “dung dưỡng” cho những dự án BOT - giảm áp lực về thuế, phí cao đối với người dân.

Ngô Tiến