Ba sáu phố nghề: Tinh hoa trước gió

Tinh hoa dần mai một

Hơn 1.000 năm trước, từ thời Lý - Trần, người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ tập trung về Thăng Long sinh sống, hình thành khu phố đông đúc nhất kinh kỳ. Đến thời Lê sơ, những “phố nghề” lần lượt ra đời với tên gọi gần gũi và đều được bắt đầu bằng từ “hàng” như: Hàng Bông, Hàng Bạc, Hàng Buồm, Hàng Tre…

Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, phố nghề Hà Nội cũng phải chuyển mình để thích nghi với thay đổi của thời đại. Chỉ tiếc là nhiều nét đẹp truyền thống được hun đúc từ ngàn năm qua đang dần mai một, thậm chí mất đi. Bằng chứng là tên gọi của phố nghề Hà Nội ra đời dựa trên các mặt hàng kinh doanh điển hình, thì nay nhiều phố tên vẫn còn mà nghề đã đi đâu mất!?

Phố Hàng Gai đầu thế kỷ XX, chủ yếu buôn bán các loại thừng, chão, võng bện bằng gai. Song đến nay, những món nghề này đã hoàn toàn biến mất, nhường chỗ cho những gian hàng bán đồ lưu niệm. Phố Hàng Cá, trước kia còn gọi là trại Tiên Ngư (cá tươi), là chợ cá lớn của kinh thành Thăng Long. Vậy mà bây giờ, đi dọc con phố, chúng ta chỉ bắt gặp những cửa hàng quần áo, đồ chơi... Tiếng rao cá, mời chào của phiên chợ sầm uất năm xưa chỉ còn là dư âm thuộc về thời quá vãng.

Phố Hàng Cá chỉ còn giữ lại được mỗi cái tên

Bác Bùi Ngọc Minh (sống tại phố Hàng Đào) chia sẻ: “Trước đây, chỉ cần đọc tên là biết phố có nghề gì. Hàng Than thì bán than. Hàng Nón thì bán nón. Hàng Quạt thì bán quạt... Ngày nay, nhiều phố nghề đã bị mai một trước vòng xoáy của nền kinh tế thị trường. Thỉnh thoảng, tôi dạo qua những con phố này, nghĩ về những nét đẹp Hà Nội cũ đã không còn nữa, thấy buồn lắm”.

Vươn lên giữ nghề

Bác Vũ Thế Cường (sống tại phố Đồng Xuân) tâm sự: Phố Hàng Bồ trước bán thúng, giờ chỉ thấy quần áo. Hàng Than thì bán bánh cốm. Hàng Cân thì bán đồ lụa... Hiện nay, các phố nghề còn giữ được nghề truyền thống đúng như tên gọi sơ khai: Hàng Bạc, Hàng Đường, Hàng Mã, Thuốc Bắc... chỉ đếm trên đầu ngón tay. Đó là nhờ một số gia đình giữ cố giữ nghề truyền thống.

Đến Hàng Đường, chúng ta sẽ bắt gặp những loại ô mai mang hương vị truyền thống được bày bán cùng hộp bánh, kẹo sản xuất theo dây chuyền diện đại. Sự kết hợp linh hoạt này vừa góp phần giữ được hồn nghề gia truyền, vừa bắt kịp với thời thị hiếu công chúng.

Bác Lê Ngọc Anh - chủ cửa hàng ô mai Thanh Giang ở phố Hàng Đường - cho biết: “Hiện tại, nhiều nghề truyền thống đang bị mai một do mặt hàng đó không còn phù hợp trước sức ép đô thị hóa. Cũng có thể do các nghệ nhân chưa linh động với sự thay đổi của thời đại. Muốn sống được với nghề, phải biết cách đa dạng hóa nghề kết hợp các hoạt động kinh doanh buôn bán”.

Những sản phẩm được bày bán ở phố Hàng Đường

Bác Nguyễn Quang Minh - chủ cửa hàng chuyên bán chiếu tại phố Hàng Chiếu - chia sẻ: “Hiện chỉ còn vài nhà giữ được nghề gia truyền. Chiếu cói vẫn đắt hàng, trở thành thương hiệu. Những người muốn mua hàng đảm bảo chất lượng lại tìm đến nhà bác”. Bác Quang Minh còn cho biết thêm: “Ngày trước, cuộc sống chưa xô bồ như bây giờ. Mỗi nhà mỗi nghề, ai đang làm gì cả phố đều biết mà đến giúp. Sống ở Hà Nội mà như ở làng quên, vừa thân mật, chân chất lại thâm tình. Giờ muốn tìm lại nét xưa kể cũng khó”.

Phố Hàng Chiếu đã trở thành thương hiệu được tin dùng

Kinh tế phát triển, phố nghề Hà Nội cũng không thể dậm chân tại chỗ mà phải linh hoạt thay đổi theo thời đại để tồn tại. Bởi đó là quy luật không thể tránh khỏi trong dòng chảy lịch sử. Điều quan trọng là các phố nghề cần bắt nhịp với sự thay đổi của cuộc sống để tồn tại và phát triển dựa trên hồn cốt sẵn có. Thực tế cho thấy những phố nghề biết kết hợp giữa truyền thống và hiện đại vẫn làm ăn phát đạt, thậm chí nhiều người còn được vinh danh là những nghệ nhân của làng nghề cổ.

Xuân Quỳnh