Viếng đền Cửa Ông: Nhớ về vị tướng giữ yên bờ cõi vùng Đông Bắc

Từ thành phố Hạ Longđi theo quốc lộ 18 khoảng 30km rẽ phải vào khoảng 300m là tới đền Cửa Ông nằm trên một ngọn đồi tại thị xã Cẩm Phả (Quảng Ninh).Người dân ở đây bảo: Đền Cửa Ông xưa chỉ là một thảo am (am cỏ) dựng dưới gốc cây cổ thụ, bên Cửa Suốt. Thế nhưng ngay từ thuở ấy, đền đã có tiếng là linh thiêng, thu hút khách thập phương đến thắp hương bày tỏ lòng biết ơn người đã có công giữ yên bờ cõi trước quân xâm lược Nguyên - Mông. Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, cảng than Cửa Ông được xây dựng, dân cư đông đúc, đền được xây cất lại bằng gạch với ba khu Hạ, Trung, Thượng theo chiều lên cao dần của ngọn đồi tạo thành một quần thể kiến trúc hình chân vạc trông ra Vịnh Bái Tử Long hùng vĩ. Lưng đền Cửa Ông tựa vào dãy núi trùng điệp chạy dài từ Cẩm Phả đến Mông Dương. Từ chân đền, bước theonhững bậc tam cấp vững chãi, đặt chân đến tam quan đền Thượng, du khách có thể "thu vào tầm mắt" toàn cảnh Cửa Ông với Vịnh Bái Tử Long với nhiều hòn đảo lớn nhỏ, bao la một màu xanh tít tắp tận chân trời. Trong cuộc chiến tranh chống đế quốc Mỹ, đền Hạ và đền Trung đã bị phá hủy. Ngày nay, đền Cửa Ông chỉ còn lại khu đền Thượng gồm đền thờ Trần Quốc Tảng, đền thờ Thánh Mẫu; lăng Trần Quốc Tảng và chùa thờ Tuệ Trung Thượng Sĩ nép mình dưới tán sum suê của những cây cổ thụ Nếu như các đền, miếu khác thường chỉ thờ một vị thánh duy nhất thì tại đền Của Ông, không chỉ thờ Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảngmà ở đây còn có một quần thể hàng chục pho tượng lớn nhỏ tạc hình Đức thánh Trần cùng gia đình và các gia nô, gia tướng như Trần Quốc Tảng, Trần Khánh Dư, Yết Kiêu, Dã Tượng, Phạm Ngũ Lão, Lê Phụ Trần, Đỗ Khắc Chung... Những pho tượng này đã được các nghệ nhân chạm trổ công phu, tỉ mỉ, sắc nét với tư thế ngồi trong ngai, khám, long đình. Đây là đền duy nhất thờ đầy đủ gia thất Trần Hưng Đạo và các cận thần của ông còn lại đến ngày nay. Đền Cửa Ông không chỉ hút khách bởi sự linh thiêng mà còn bởi khi mùa xuân về (từ ngày mùng 2 tháng giêng đến hết tháng 3 âm lịch), đền lại mở hội với nhiều hoạt động văn hóa phong phú. Bắt đầu là lễ dâng hương, sau đó là lễ rước. Người ta kính cẩn rước bài vị Hưng Nhượng Vương từ đền vi hành ra miếu (tương truyền xưa là vườn nhãn, nơi Đức Ông hóa) ở xã Trác Chân rồi lại rước về đền. Lễ rước bài vị này mô phỏng những cuộc tuần du bảo vệ bờ cõi vùng biển Đông Bắc của Hưng Nhượng Vương; Mang ý nghĩa ghi nhớ công đức của ngài trong sự nghiệp bảo vệ biên cương tổ quốc. Trong những ngày diễn ra lễ hội còn có hoạt động văn hóa như múa rồng, thi soạn dâng lễ vật lên Đức Ông, nấu cơm, têm trầu, bày mâm quả, cùng với những trò chơi dân gian như cờ bỏi, bịt mắt đập niêu, kéo co, đẩy gậy. Đến với đền Cửa Ông, du khách không chỉđược thưởng lãm cảnh đẹp vùng biển Đông Bắc, thắp một nén nhang tưởng nhớ vị anh hùng Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng mà còn là dịp phát huy những nét đẹp về bản sắc văn hóa dân tộc. Lê Nam