Nhớ cái hàng ba mái nhà xưa

Cho tôi một vé đi về miền… tuổi thơ. Nơi đó là quê nội, tôi đã sống thời thơ bé. Nơi có hàng cau thẳng đứng thân cây, cạnh vườn trầu mượt vàng lá thắm. Có cái hàng ba mang bóng nắng mái hiên rọi xuống cho tôi biết giờ đi học buổi chiều vì nhà nghèo không có đồng hồ để định “cái thời gian”.

Hàng ba nhà sàn ở Nam Bộ. (T.H.T)

Hàng ba là gì? Sao gọi hàng ba? Có lẽ nó là đặc sản phương ngữ Nam Bộ. Người miền Bắc, ngoài Trung, không nghe ai gọi thế. Người ta gọi “hành lang” hay “thềm nhà”. Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng 2011; từ điển Từ và ngữ của giáo sư Nguyễn Lân; NXB Tổng hợp TP. HCM 2006, tôi tra mãi cũng không có từ này.

Theo từ điển Từ ngữ Nam Bộ của Huỳnh Công Tín, NXB Chính trị Quốc gia, 2009, trang 603, thì “hàng ba” là hành lang phía trước nhà, phần nền có mái che nhưng không có tường bao quanh. Nếu đếm cột ở hàng ba, thì mỗi nhà chỉ có 1 hàng cột, thường là 4 cây, đâu phải 3. Có lẽ người Nam Bộ xưa xuôi phương Nam khai khẩn đất hoang, vẫn nhớ miền cố thổ với mái nhà xưa “3 gian, 2 mái”, nên gọi phần phía trước căn nhà của mình là cái hàng ba?

Hàng ba nhỏ trước ngôi nhà quê, rộng bằng chiều ngang ngôi nhà, nhưng thâm hậu chỉ khoảng 1-2 thước hơn. Chiều chiều tắt nắng, người lớn thì ra hàng ba đánh cờ, bày trà cùng uống, cùng san sẻ vui buồn, nghĩa tình lối xóm.

Con nít thì ra hàng ba chuyện trò, tán dóc. Hàng ba là “sân chơi” nho nhỏ của bọn trẻ ngày xưa. Con gái thì đánh đũa, búng dây thun, hột me, hột ô môi. Con trai thì đá dế, đá cá lia thia.

Ngày nay, giữa ồn ào phố chợ hay cái bề bộn đã xâm chiếm làng quê, có còn ai nhớ về cái hàng ba xưa trước ngôi nhà quê như để nhớ thương về một thời dĩ vãng đã xa xăm?