Nhiều triển vọng cho thị trường xăng dầu năm 2016

Năm 2015, giá dầu thế giới chập chờn trong biên độ hẹp

Những triển vọng tích cực từ kinh tế Mỹ và đà tăng giá trở lại của đồng USD, cộng với sự gia tăng sản lượng dầu khí đá phiến và kỳ vọng tăng nguồn cung từ việc đạt được thỏa thuận hạt nhân và sự tham gia trở lại của Iran trên thị trường dầu mỏ thế giới (tổng sản lượng của 12 thành viên khối OPEC là 31,72 triệu thùng/ngày trong tháng 9/2015, mức cao nhất kể từ tháng 7/2015, do Iran đạt mức 2,9 triệu thùng/ngày và dù sản lượng dầu của Saudi Arabia trong tháng 9/2015 giảm nhẹ so với tháng 8, vẫn ở trên mức 10 triệu thùng/ngày tháng thứ 7 liên tiếp) và nhu cầu dầu mỏ vẫn thấp khiến giá dầu toàn cầu đã sụt giảm 1/3 kể từ tháng 5/2015 và vẫn chưa bằng một nửa so với cách đây 1 năm.

Giá thành phẩm xăng dầu bình quân 15 ngày cuối tháng 7/2015 trên thế giới còn khoảng 70 USD/thùng đối với xăng, 61,4 USD/thùng đối với dầu diezen. Dầu hỏa thành phẩm cũng chỉ còn 62,83 USD/thùng và mazut chỉ ở mức bình quân 294,2 USD/tấn. Giá xăng giảm 2,8%, còn 1,7141 USD/gallon. Trên sàn Nymex (WTI), giá dầu thô ngọt nhẹ giao tháng 9/2015 giảm 2,5%, còn 42,23 USD/thùng, mức thấp nhất trong 6 năm qua, kể từ ngày 03/03/2009. Giá dầu thô Brent giao tháng 9/2015 trên sàn ICE Futures cũng giảm 0,9%, còn 49,22 USD/thùng. Giá khí thiên nhiên giao tháng 9/2015 giảm 4,9%, còn 2,787 USD/MMBtu.

Trong tháng 8, giá dầu tại thị trường New York lần đầu tiên vượt ngưỡng 50 USD/thùng kể từ tháng 7/2015 do kỳ vọng các nhà khai thác dầu của Mỹ giảm sản lượng. Theo trang Marketwatch, tin đồn có khả năng OPEC sẽ sớm đồng thuận việc cắt giảm sản lượng khai thác đã khiến giá dầu thô tại Mỹ tăng mạnh, riêng ngày 27/8 đã tăng 10,3% lên 42,56 USD/thùng, mức tăng cao nhất trong ngày kể từ tháng 3/2009. Trong khi đó, giá dầu thô Brent ở Anh cũng tăng 10,3% lên 47,56 USD/thùng, mức tăng cao nhất kể từ tháng 12/2008. Sự tăng giá này diễn ra sau khi Bộ Thương mại Mỹ cho biết kinh tế nước này trong quý II/2015 tăng trưởng 3,7% so với cùng kỳ năm ngoái, cao hơn dự báo ban đầu 2,3%.

Tuy nhiên, mới đây, hợp đồng dầu thô ngọt nhẹ giao tháng 11/2015 trên sàn Nymex (WTI)giảm nhẹ 2 xu xuống 46,64 USD/thùng, đánh dấu phiên giảm giá thứ 3 liên tiếp; Hợpđồng xăng giao tháng 11/2015 giảm chỉ hơn nửa xu còn 1,308 USD/gallon trong khihợp đồng dầu sưởi giao tháng 11/2015tăng 1,3 xu (tương ứng 0.9%) lên 1,483 USD/gallon; Hợp đồng khí thiên nhiên giao tháng 11nhận 2 xu (tương ứng 0.8%) lên 2,518 USD/MMBtu. Hợp đồng dầu thô Brent giao tháng 11/2015 trên sàn ICE Futuresrớt 9 xu (tương ứng 0,2%) còn 49,15 USD/thùng…

Trước đó, mặt hàng dầu DO 0,05S giảm từ mức “đỉnh” 62,98 đô la Mỹ/thùng hôm 7/10/2015 còn 59,79 đô la Mỹ/thùng hôm qua 13/10/2015. Tương tự, mặt hàng dầu hỏa giảm dần và về mức 59,68 đô la Mỹ/thùng. Còn với mặt hàng xăng RON92, giá chốt phiên hôm 13/10/2015 là 61,88 đô la Mỹ, giảm gần 3 đô la Mỹ/thùng so với giá ngày lập đỉnh, 7/10/2015 trước đó.

Tác động 2 mặt đối với giá xăng dầu trong nước

Theo Bộ Công Thương, năm 2015, nhu cầu tiêu thụ xăng , dầu nội địa ước tăng khoảng 6% so với năm 2014 và sẽ đạt khoảng 16,4 triệu tấn (nếu quy đổi mỗi tấn bằng 7 thùng và mỗi thùng khoảng 159 lít thì tương đương 114.800.000 lít, trong đó khoảng 50% sẽ nhập khẩu).

Năm 2015, giá bán lẻ xăng dầu trong nước có các động thái chung là bắt kịp nhịp tăng-giảm cùng chiều với giá thế giới (tất nhiên, không kể việc tăng mạnh mức Thuế môi trường thu qua giá xăng dầu để bù trừ lại mức bắt buộc giảm thuế nhập khẩu xăng dầu theo cam kết hội nhập AEC).

Là nước nhập khẩu dầu thô và nhập khẩu 2/3 tổng cầu xăng dầu thành phẩm hàng năm, giá dầu giảm giúp Việt Nam đỡ được chi phí đầu vào cho doanh nghiệp và các hoạt động tiêu dùng trực tiếp, gián tiếp liên quan đến xăng dầu của người dân, tiết kiệm ngoại tệ nhập khẩu xăng dầu; đồng thời, giảm áp lực lạm phát chi phí đẩy và lạm phát ngoại nhập, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và mở rộng nguồn thu NSNN…

Tuy nhiên, đứng trên vai trò xuất khẩu dầu thô, điều này lại bất lợi cho Việt Nam vì theo tính toán cứ giá dầu thô giảm 1 USD là nước ta lại hụt thu khoảng 1000 tỷ đồng. Theo Bộ Kế hoạch & Đầu tư, nếu giá dầu thô giảm về 40 USD/thùng, NSNN sẽ hụt thu khoảng 11.500 tỷ đồng.

Giá dầu giảm đột ngột trong nửa cuối năm 2014 và duy trì ở ngưỡng 48-60 USD/thùng trong những tháng qua khiến trong tháng 1/2015 kim ngạch xuất khẩu dầu thô các loại giảm 54,9% so với cùng kỳ; trong 5 tháng đầu năm 2015, thu từ xuất khẩu dầu thô đạt 1,54 tỷ USD, giảm 53,3% so với cùng kỳ năm 2014 – mức giảm mạnh nhất trong số các mặt hàng xuất khẩu có kim ngạch trên 1 tỷ USD của Việt Nam. Trong 7 tháng đầu năm, xuất khẩu dầu thô mang lại cho Việt Nam 38,8 ngàn tỷ đồng, đạt 41,7% dự toán kế hoạch 93000 tỷ đồng trong tổng thu 911.100 tỷ đồng NSNN cả nước của năm 2015 (cộng thu qua giá xăng dầu bán lẻ, ngành dầu khí đã đóng góp hơn 42,27 nghìn tỷ đồng, bằng 45,5% dự toán, giảm 33,9% so với cùng kỳ năm 2014).

Trong 8 tháng đầu, xuất khẩu dầu thô giảm 0,6% về lượng và 48,7% về kim ngạch so cùng kỳ năm 2014. Đến hết tháng 9, xuất khẩu dầu thô đạt 66,979 ngàn tỷ đồng, đạt 72% so với dự toán. Tính đến tháng 8/2015, dù thâm hụt NSNN đã vào khoảng 100.000 tỷ đồng, chiếm 44,5% dự toán cả năm, song Bộ Tài chính khẳng định với giá dầu như hiện nay, thu ngân sách vẫn đảm bảo theo kế hoạch đặt ra và quyết tâm thực hiện vượt thu 8%.

Ngay cả trong trường hợp xấu nhất khi giá dầu thô giảm xuống dưới 40 USD/thùng thì cũng không gây áp lực quá nặng nề cho cân đối NSNN, bởi lẽ chúng ta nhập khẩu nhiều, với tư cách nước nhập khẩu xăng dầu thì giá dầu giảm sẽ tạo xung lực bổ sung phát triển kinh tế, giúp mức tăng GDP khi đó có thể lên trên 8% như một số dự báo của nước ngoài. Điều này kéo theo nguồn thu NSNN sẽ được mở rộng và tổng thu gia tăng để bù cho giá xuất khẩu dầu giảm.

Thực tế, theo ông Nguyễn Văn Nên, người phát ngôn của Chính phủ, tháng 8/2015, giá thành sản xuất trung bình 01 thùng dầu thô của Việt Nam vẫn đang thấp hơn so với giá bán trung bình thời điểm hiện nay (giá bán dầu thô của Việt Nam chỉ khoảng 53 USD/thùng)…

Sẽ được cải thiện vào năm 2016

Về tổng thể, động thái chủ đạo nổi bật trên thị trường xăng dầu toàn cầu năm 2016 dù tiếp tục xu hướng cung vượt cầu, nhưng sẽ cân bằng hơn, giá cả sẽ ổn định và tăng nhẹ. Giá xăng dầu thấp như vừa qua khó kéo dài bởi tính phi kinh tế (dưới giá thành sản xuất trung bình thế giới từ 30-70 USD/thùng cho công nghệ truyền thống và 60-100 USD cho công nghệ khai thác mới dầu khí đá phiến. Vừa qua, hơn một nửa số giàn khoan dầu khí đá phiến trên thế giới đã bị đóng cửa do thua lỗ càng là cơ sở vững chắc cho nhận định này).

Hơn nữa, hiện đang có nhiều dấu hiệu cho thấy sẽ sớm có sự cải thiện dần quan hệ căng thẳng và cấm vận kinh tế không bình thường hiện nay giữa các nước Mỹ, Nga, EU và Ucraina. Dù Iran sẽ nỗ lực tăng xuất khẩu dầu nhờ được nới lỏng trừng phạt, song tổng lượng cung cũng khó tăng do OPEC sẽ cắt giảm sản lượng và hơn nửa giàn khoan dầu khí đá phiến trên thế giới đã bị đóng cửa do thua lỗ. Trong tương quan đó, giá cả xăng dầu thế giới bình quân sẽ có xu hướng ổn định và tăng nhẹ vào cuối năm 2016.

Theo dự báo ngày 13/10/2015 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), mức tiêu thụ dầu toàn cầu trong năm 2016 trung bình 95,7 triệu thùng/ngày. Tổng sản lượng dầu của các nước ngoài OPEC sẽ giảm 500.000 thùng/ngày trong năm tới, giảm mạnh nhất kể từ năm 1992. Đồng thời, sản lượng dầu của Mỹ năm 2016 sẽ giảm còn 12,56 triệu thùng/ngày, từ mức 12,75 triệu thùng/ngày trong năm 2015.

Theo Tổng thư ký Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) Abdullah El-Badri trong hội nghị về dầu mỏ và khí đốt diễn ra ngày 11/10/2015 ở Kuwait, thị trường dầu mỏ hiện vẫn đang trong tình trạng dư cung (một nguyên nhân quan trọng là do sản lượng dầu thô của các nhà sản xuất ngoài khối OPEC đã tăng 6 triệu thùng/ngày trong vòng 6 năm) và sự ổn định là tối quan trọng trong bối cảnh giá dầu đã giảm gần 60% kể từ tháng 6/2014. Đặc biệt, thị trường dầu mỏ thế giới sẽ ổn định và cân bằng hơn trong năm 2016.

Sản lượng của các nhà sản xuất ngoài OPEC đã giảm trong những tháng cuối năm 2015, trong khi nhu cầu thế giới có dấu hiệu phục hồi và sẽ tăng lên 110 triệu thùng/ngày vào năm 2040, từ khoảng 93 triệu thùng/ngày hiện nay. Triển vọng này đòi hỏi phải có khoản đầu tư lên tới 10.000 tỷ USD trong 25 năm tới. Còn theo Bộ trưởng Năng lượng Qatar Mohammed Bin Saleh Al-Sada đồng thời giữ chức quyền Chủ tịch OPEC, thì giá dầu hiện đã chạm đáy và có thể sẽ phục hồi vào năm 2016. OPEC sẵn sàng hợp tác với các nhà sản xuất ngoài khối để giải quyết vấn đề dư thừa nguồn cung.

Thông điệp chung, nổi bật từ cuộc họp của Thường trực Chính phủ về tình hình kinh tế vĩ môchiều 25/8/2015 cho thấy: Những biến động của kinh tế thế giới gần đây có tác động đến nền kinh tế Việt Nam,nhưngnhìn chung chưa có dấu hiệu gì lớn làm đảo lộn kinh tế vĩ mô, hay buộc chúng ta phải điều chỉnh mục tiêu. Những phản ứng chính sách và những giải pháp bước đầu đưa ra vừa qua là kịp thời, phù hợp, giúp sự ổn định kinh tế vĩ mô, các chỉ tiêu về tăng trưởng, lạm phát, thu ngân sách, kiểm soát bội chi, hoạt động xuất nhập khẩu cũng như sản xuất kinh doanh vẫn bảo đảm như mục tiêu đã đề ra.

Đồng thời, các cấp quản lý và ngành, địa phương vẫn cần chủ động theo dõi chặt chẽ, phân tích, đánh giá, nhận định và thông tin đầy đủ chính xác, tính toán các phương án khác nhau, kể cả phương án xấu nhất, kịp thời đưa ra những giải pháp chính sách nhằm hạn chế thấp nhất các tác động tiêu cực, khai thác tốt nhất các mặt thuận lợi, lấy ổn định kinh tế vĩ mô là mục tiêu cao nhất; bảo đảm giữ ổn định tỉ giá, lãi suất, cân đối thu chi ngân sách và triệt để tiết kiệm chi; phát triển và quản lý thị trường chứng khoán hiệu quả; thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư, trong đó có sản xuất, kinh doanh dầu khí; đẩy mạnh xuất khẩu, kiểm soát chặt chẽ nhập khẩu, tập trung chống buôn lậu, gian lận thương mại; chủ động thông tin về tình hình, dự báo, các giải pháp để người dân, doanh nghiệp biết, chủ động và tăng đồng thuận chính sách, không gây tâm lý hoang mang không cần thiết.

TS. Nguyễn Trần Minh Trí (Viện KT&CTTG)