Luật Công đoàn (sửa đổi): Vẫn băn khoăn tài chính công đoàn

Luật Công đoàn hiện hành được Quốc hội thông qua năm 1996, qua 19 năm thực hiện đã tạo hành lang pháp lý cho Công đoàn Việt Nam tổ chức thực hiện các chức năng, nhiệm vụ theo luật định. Tuy nhiên, theo Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, đến nay, Luật đã bộc lộ những hạn chế so với tình hình phát triển của các loại hình doanh nghiệp, sự đa dạng của quan hệ lao động... Do vậy, việc sửa đổi, bổ sung Luật công đoàn năm 1990 là rất cần thiết và được Ủy ban pháp luật tán thành. Ủy ban pháp luật cũng đánh giá dự án Luật được Tổng liên đoàn lao động Việt Nam tổ chức nghiên cứu, chuẩn bị công phu với trách nhiệm cao. Luật Công đoàn (sửa đổi) được kết cấu 6 chương và 34 điều luật. Về cơ bản, Ủy ban pháp luật tán thành với các quan điểm chỉ đạo xây dựng Luật được nêu trong Tờ trình và nhiều nội dung của dự thảo Luật song vẫn còn nhiều vấn đề lớn Ủy ban pháp luật đề nghị dự thảo Luật phải giải quyết được. Một trong những vấn đề được các đại biểu quan tâm thảo luận chiều nay là về tài chính công đoàn. Theo khoản 2 Điều 27 của dự thảo Luật công đoàn (sửa đổi) thì một trong những nguồn thu hình thành tài chính công đoàn là “kinh phí công đoàn do cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp đóng bằng 2% tổng quỹ tiền lương thực trả cho người lao động”. Tuy nhiên, Ủy ban pháp luật cho rằng, về nguyên tắc không chỉ đối với công đoàn mà tất cả cơ quan, tổ chức muốn hoạt động có hiệu quả thì không thể không có kinh phí. Tuy nhiên, kinh phí đó thế nào, nguồn từ đâu, có hợp lý không là vấn đề cần phải được giải trình, làm rõ. Cụ thể, vì sao mức đóng kinh phí công đoàn bằng 2% tổng quỹ lương? Mức đóng góp đó nếu thu đủ thì tổng thu được bao nhiêu, có bảo đảm đủ chi phí cho hoạt động công đoàn không? Khoản tiền để đóng kinh phí công đoàn là khoản chi gì? Thuế thì không phải, vì các doanh nghiệp đã chịu thuế. Mặt khác, theo Ủy ban pháp luật, cũng cần làm rõ tại sao hiện nay các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp của Việt Nam thu 2% tổng quỹ lương, còn doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chỉ thu 1%? Cơ sở pháp lý của khoản thu này là gì, có phù hợp không? Bởi theo quy định của Luật ngân sách nhà nước thì “Ngân sách nhà nước bảo đảm cân đối kinh phí hoạt động của Đảng cộng sản Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội”, do đó việc bảo đảm kinh phí hoạt động của tổ chức công đoàn thuộc nhiệm vụ chi thường xuyên của ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Thực tế, việc nộp kinh phí công đoàn cho thấy, đối với đơn vị hưởng lương từ ngân sách nhà nước thì việc trích nộp 2% quỹ tiền lương cho quỹ công đoàn thực chất là ngân sách nhà nước phân bổ cho cơ quan, tổ chức, đơn vị nộp cho công đoàn. Vì vậy, nếu phân bổ thông qua đơn vị hưởng lương từ ngân sách nhà nước thì không phù hợp với Luật ngân sách nhà nước về quy trình lập dự toán ngân sách nhà nước. Đối với đơn vị không sử dụng quỹ tiền lương từ ngân sách nhà nước thì việc phải nộp 2% quỹ lương cho công đoàn sẽ làm tăng chi phí sản xuất, kinh doanh, mặt khác không xác định rõ khoản phí này cho công đoàn để làm nghĩa vụ gì và từ đó có thể dẫn đến “rào cản” đối với việc thành lập và hoạt động của công đoàn.... Ủy ban pháp luật cho rằng, để bảo đảm thống nhất với Luật ngân sách nhà nước cũng như sự bình đẳng của các tổ chức chính trị - xã hội đề nghị Luật này chỉ quy định kinh phí hoạt động của công đoàn do ngân sách nhà nước bảo đảm theo quy định của Luật ngân sách nhà nước. Trường hợp cần doanh nghiệp đóng góp kinh phí cho công đoàn thì chỉ đóng góp tại doanh nghiệp một khoản kinh phí đủ cho công đoàn cơ sở doanh nghiệp hoạt động; khoản kinh phí này có thể trích từ lợi nhuận sau thuế. Tại phiên họp chiều nay, ý kiến của nhiều đại biểu cho rằng là Luật Công đoàn và Bộ luật Lao động có liên quan mật thiết với nhau. Đại biểu Trần Thế Vượng đặt vấn đề: hiện Chính phủ đã chính thức xin lùi thời gian trình Bộ luật Lao động (sửa đổi) cũng vì những băn khoăn Luật công đoàn (sửa đổi) đang gặp phải. Đại biểu Vượng đề nghị 2 Ban soạn thảo và Ủy ban thẩm tra 2 dự án Luật Công đoàn (sửa đổi) và Bộ luật Lao động (sửa đổi) phải có sự bàn bạc, phối hợp với nhau. Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cũng cho rằng việc sửa đổi Luật Công đoàn nên tiến hành đồng thời với sửa Bộ luật Lao động. Đại biểu Mai dẫn chứng trong Bộ luật Lao động có tới 50 điều liên quan đến Luật Công đoàn nằm ở 3 chương. Ngoài các vấn đề nêu trên, các đại biểu cũng còn thảo luận, góp ý kiến về nhiều điều khoản cụ thể khác của dự thảo Luật như: địa vị pháp lý của công đoàn; quyền thành lập, gia nhập và hoạt động của công đoàn; thời gian hoạt động của công đoàn và bảo đảm cho cán bộ công đoàn....