Bán cổ vật, nghề lắm công phu

Đồ mới, đồ cũ mang mác cổ vật bày bán ở chợ (ảnh chụp đầu đường Lê Công Kiều, TP Hồ Chí Minh).

CỔ VẬT RỞM PHẢI TÌM ĐẤT... DIỄN

Anh Cao Minh Phát mang món cổ vật là hai chiếc bát mua ở Bình Châu (Quảng Ngãi) với giá bốn triệu đồng, ra chợ Lê Công Kiều (quận 1, TP Hồ Chí Minh) định giá. Chủ cửa hàng xoa ngón tay một vòng: “Đồ kim thứ thiệt”! Ông không nói giá, chẳng mặn mà, còn khuyên anh mang sang cửa hàng khác ướm coi. Anh Phát thấy quê, đành mang món cổ vật về làm kỷ vật! Cùng cảnh mua phải đồ rởm, anh Nguyễn Lê Vinh kể. Một lần vào Huế chơi, tình cờ anh nhìn thấy một người đàn ông đang canh đống bùn bên bờ sông Hương. Tò mò anh đứng xem và mua được chiếc bật lửa hiệu Zippo, đời 1965, mạ kền, khắc chữ “Killing for peace...” (giết chóc để gìn giữ hòa bình), giá 1,2 triệu đồng. Về Hà Nội đem thay bấc lau dầu, ngồi đợi, tiện mồm anh kể chuyện mua bật lửa với niềm khoái chí vì đây là chiếc bật lửa có cùng năm sinh với anh. Trao “cổ vật” cho anh, chủ hiệu chữa bật lửa mang ra một lố, đời 1965, 1966, 1967... Anh thích cái nào đưa tôi 200 ngàn. Anh Vinh... ớ người.

Kịch bản bán đồ cổ đang có chiều hướng gia tăng, từ thành phố đến làng quê, nơi nào có manh mối lịch sử đều được các cò nhân bản đồ cổ. Theo một anh bạn về Thanh Hóa mua đồ cổ. Chúng tôi về đến Tế Lợi (Nông Cống, Thanh Hóa) nằm dưới chân núi Nưa. Nhờ gắn với cái mác lịch sử Ngàn Nưa, nơi bà Triệu cưỡi voi tập trận. Thông tin về một người đào trúng mộ cổ loang ra tận thành phố. “Ông Trần trước kia nghèo lắm. Mấy năm trước ông bỏ quê vào tận Sài Gòn, nay giàu lắm”, một cụ già đang dắt bò ăn cỏ bên bờ ruộng nói vậy. Lúc đó một chị cắt cỏ bên đường chêm vào: “Nhà ông ấy giàu là do đào trúng mộ cổ đấy”...

Theo tay chỉ, chúng tôi tìm đến nhà ông Trần. Nhà ba tầng, trước cửa có chỗ để được vài cái ô-tô. Trong nhà có ti-vi màn hình mỏng, dàn hát karaoke. Ông Trần người nhỏ thó, mắt bé, linh lợi. Biết chúng tôi là khách lạ, ông Trần không nói nhiều về sự giàu sang của mình, không đề cập đến mấy món cổ vật mà chỉ kể chuyện “thời sự tầm phào”. Khi chúng tôi ngỏ lời muốn xem món đồ mà ông có, ông không vồ vập mà lảng sang chuyện khác. Thời gian “cưa kèo” khá lâu. Ông Trần hỏi các anh nghe ở đâu nói tôi có món cổ vật gì? Khi chúng tôi “liều” gọi tên đồ cổ. Ông ngồi một lúc rồi gật gù: “Ông kể đây món đồ cuối cùng mà ông muốn giữ lại. Đã có mấy người về hỏi mua nhưng ông không bán”. Khi chúng tôi hỏi giá chừng bao nhiêu thì ông nói các mức mà nhiều người từng trả, tuy nhiên tôi chưa thuận. “Các anh ở xa về, tôi nể nên để lại cho các anh theo giá mà hôm trước đã có người trả là ngần này. Đây là món cuối cùng. Của độc đấy” - ông còn khẳng định: “Mang “món” này về Hà Nội gặp khách sộp ngay”. Thấy chúng tôi không nói đắt hay rẻ. Ông Trần mang vào nhà cất, lảng sang chuyện khác.

Dời nhà ông Trần một đoạn, anh bạn phân tích món đồ kim giả cổ. Đồ này vào Hội An có cả núi. Ông ấy chỉ “bịp” được mấy ông trọc phú “đua đòi” chơi đồ cổ nhưng không hiểu về cổ vật. Theo phán đoán của anh, mấy năm vào TP Hồ Chí Minh, chắc là ông Trần được một người buôn cổ vật ở chợ Lê Công Kiều dạy bảo. Trò này anh đã biết. Anh kết luận: “Trong giới mua phải cổ vật rởm kiểu này phần đông là các quan tỉnh”.

“VẬT VÔ CHUYỆN CỔ VẬT

Cách nay ba năm, tôi cùng anh Huỳnh buôn đồ cổ lên Bản Pút (xã Chiềng Khoi, Yên Châu, Sơn La). Bản nằm bên một cái hồ rất lớn gọi là hồ Chiềng Khoi cách trung tâm thị trấn huyện khoảng bốn km về phía nam. Người Bản Pút nổi tiếng khéo tay. Sản vật đặc biệt quý là vải khít, khăn piêu nổi tiếng cả vùng Tây Bắc. Nhà ông Máy ở cuối bản. Tuy chỉ cách thị trấn có bốn cây số nhưng nơi đây rất heo hút, hoang sơ. Câu chuyện về chiếc sanh đồng đen mất một quai đã được kể rất nhiều. Tiền thân của chiếc sanh đồng được ông Máy phát hiện bên khu mộ cổ của người Thái. “Ông kể, ngày mới đem về, để trong nhà ai cũng đau bụng. Đêm đêm nghe tiếng kính keng phát ra trong sanh đồng. “Đứa” (tôi) đem ra vườn bỏ phế”. Nghe người dân ở đây kể thì cũng có một vài anh buôn đồng nát mò tới lấy trộm. Nhưng chỉ mang đi được khoảng bảy, tám cây số, lại mang quay lại trả đúng chỗ cũ. Ngay cả người làng này cũng mang đi nhưng không thành công.

Phải mất nhiều năm sau, ông Máy nhờ thày mo giải được “mật khẩu” sanh đồng. Chiếc sanh được đưa vào nhà cất giữ. Sanh có khá nhiều tính năng của đồng đen. Ví như đem đồng hồ SK đang chạy đặt vào giữa sanh, đồng hồ ngừng chạy. Dùng thanh kiếm cắm mũi vào giữa sanh đồng. Kiếm đứng thẳng... Qua vài phép thử và những câu chuyện kể chung quanh thì quả đây là một vật quý. Thế nhưng, anh bạn không mua món này vì vẫn còn phân vân. Trên đường về, chạy được khoảng tám cây số, anh dừng xe và định quay đầu lại mua. Sau đó anh đã phì cười và chạy tiếp. Gần đây, anh đã gặp ông Máy trong nhà một người bạn ở Hà Nội. Món “quý vật rởm” đã gặp quý nhân. Ông Máy cười tan loãng trong phố thị ồn ào. “Mày mua món đấy thì mày cũng chỉ là thằng mua đồng nát!”.

Nhiều câu chuyện kể, cách dàn dựng bối cảnh kịch bản cho cổ vật khá thành công. Nhưng món đồ quý không phải là câu chuyện mà đầu đường, cuối thôn ai cũng biết. Đã có rất nhiều người mua phải đồ giả cổ với giá cắt cổ. Theo một người buôn đồ cổ lâu năm ở Ngõ Gạch (Hà Nội) cho biết: “Nhiều cổ vật rởm ngược từ Hà Nội về Hưng Yên hoặc về làng Lai Xá (Hà Tây cũ)... Họ gửi trong nhà bạn bè, phao tin các cổ vật quý hiếm. Người mua không am tường, đành ngậm cười vì đã mất tiền”.

NGHỀ BUÔN PHI LỢI NHUẬN

Buôn cổ vật là một nghề mang lợi nhuận rất lớn chỉ đứng sau buôn ma túy. Theo một thống kê, 98% lợi nhuận buôn bán cổ vật rơi vào tay môi giới và lái buôn. Mua được món cổ vật xịn thì mừng vì cổ vật như báu vật vô giá. “Nhưng trên thị trường cổ vật, chỉ có khoảng 30% là đồ cổ. Còn lại là đồ kim” - một chủ buôn cổ vật Sài Gòn kết luận.

Nhớ lần tôi vào gallery gốm cổ ở Bát Tràng. Tại đây có một chiếc ấm trà cổ Nhật Bản. Chủ gallery nói giá 60 USD, một người đi cùng hỏi bán đi thì lấy cái gì để trưng bày? Ông chủ nhún vai, không đáp lại cũng không giải thích gì thêm. Nhiều người buôn bán cổ vật lâu năm cho biết: “Khi bán cổ vật thì cái nào cũng là cái cuối cùng nhưng không bao giờ hết. Đấy mới là buôn!”.

Buôn cổ vật là nghề siêu lợi nhuận. Càng phao tin tốt, càng “đắp điếm” vào cổ vật sự huyền bí càng được giá. Người mua bỏ ra một món tiền rước phải cổ vật rởm về trưng bày thường phải cắn răng chịu. Không ai dại gì nhận rằng mình mua đồ rởm. Đây cũng là “điểm yếu” để cho những người buôn đồ rởm có đất sống. Một người buôn cổ vật ở Ngõ Gạch (Hà Nội) nay đã giải nghệ vẫn phải than ngắn thở dài: “Bán cổ vật là nghề lắm công phu. Nếu là món đồ đồng mới thì phải táng cho nứt, thấm a-xít, ngâm bã chè, chôn xuống đất... Khi bán cần phải hiểu tường tận địa phương có cổ vật ấy. Có thế mới có sức thuyết phục khách mua cổ vật.

Buôn bán đồ cổ có cửa hàng cửa hiệu, có hẳn chợ như chợ Lê Công Kiều (TP Hồ Chí Minh), dọc đường Trần Hưng Đạo (Huế), nhiều phố rải rác ở Hà Nội... Trong số những cổ vật bán buôn như thế phần nhiều là hàng có xuất xứ từ Trung Quốc được sản xuất theo đơn đặt hàng.

Chơi cổ vật, thật ra là nghề chơi kiến thức về cổ vật và phải có nhiều tiền. Những tay buôn cổ vật giàu có đồng nghĩa với việc đó là những người phân tích thông tin, hiểu về cổ vật và cực kỳ lọc lõi. Bởi thông tin này hoàn toàn là những tin độc mà ít người biết. Bán cổ vật cũng vậy, người bán đã có một kịch bản sẵn trước. Nếu không hiểu về cổ vật thì đừng dại mua về, tiền mất còn... xấu hổ mang!

Nguồn Nhân Dân: http://www.nhandan.org.vn/cmlink/nhandanhangthang/nhan-dan-h-ng-thang/i-s-ng-x-h-i/ban-c-v-t-ngh-l-m-cong-phu-1.382287