Tiktoker đưa thông tin sai lệch để bán nhiều hàng hơn

Ảnh minh họa. Nguồn: BM.

Vào ngày 15/4, Tarik Garrett (chủ tài khoản TikTok @tybuggyreviews) đã đăng tải một đoạn video giới thiệu về cuốn sách The Lost Book of Herbal Remedies. Sau ba tuần, đoạn video đạt tới hơn 16 triệu lượt xem. Các nội dung về thảo dược, đông y được Garett rút ra từ trong sách để quảng cáo đều là thông tin chưa được kiểm chứng. Dù vậy cuốn sách vẫn bán được hơn 60.000 lượt trên TikTok shop.

Sự việc này đã khiến nhiều người đặt ra câu hỏi rằng làm sao để nhận biết đâu là một cuốn sách tốt trên nền tảng TikTok.

Bất chấp để bán hàng trên TikTok

Trên gian hàng của Tarik Garrett, người xem có thể tìm thấy đủ mọi vật dụng như thực phẩm bổ sung, máy tăm nước, tai nghe nhét tai, máy tập thể dục, dây đeo đồng hồ, áo hoodie… thậm chí cả dung dịch vệ sinh phụ nữ. Những người sáng tạo nội dung như Garrett có thể kiếm được hoa hồng từ mỗi lượt bán sản phẩm.

Trong số các món hàng được Garrett bán, có một cuốn sách mang tên The Lost Book of Herbal Remedies. Tác phẩm này đã được Garrett đăng lên từ năm 2019 nhưng không ai chú ý. Mãi cho đến khi người sáng tạo nội dung này đăng một đoạn video nói về các phương thuốc thảo dược có thể chữa được ung thư, mụn rộp, đau tim...

Đoạn video bùng nổ đó đã giúp Garrett bán được hơn 60.000 bản cuốn sách này. Trong khi tại Mỹ, một cuốn sách bình thường với doanh số tốt dao động trong khoảng từ 5.000 đến 10.000 bản. The Lost Book of Herbal Remedies ngay lập tức lọt top 3 sách bán chạy nhất trên Amazon. Tuy nhiên, các nội dung Garrett rút ra từ cuốn sách đều là thông tin sai lệch hoặc chưa được kiểm chứng.

Những nội dung về cuốn sách The Lost Book of Herbal Remedies lan truyền trên TikTok. Ảnh: Đức Huy.

Trả lời các phản hồi của tờ Vox về sự việc trên, người đại diện TikTok cho biết các video liên kết đến các sản phẩm của Shop phải tuân thủ cả nguyên tắc cộng đồng, trong đó có cấm thông tin sai lệch về y tế. Nếu một video chỉ vi phạm chính sách của TikTok Shop, người kiểm duyệt sẽ chỉ xóa liên kết đến cửa hàng nhưng vẫn giữ nguyên nội dung. Nếu vi phạm nguyên tắc cộng đồng, video sẽ bị gỡ xuống.

Đại diện của nền tảng mạng xã hội này cũng cho biết Garrett đã không đưa ra bất kỳ phản hồi nào về vấn đề nêu trên.

Có gì trong cuốn sách top đầu Amazon

Một đoạn video nói về nội dung trong cuốn The Lost Book of Herbal Remedies đã đạt 1 triệu lượt xem. Hình ảnh và giọng đọc trong đó đều được tạo nên từ AI. Đoạn video khẳng định rằng cuốn sách chứa đựng những bí mật trước đây đã bị khóa trong một cuốn sách cổ nằm ở “thư viện Vatican”. Những người sáng tạo nội dung truyền tai nhau rằng cuốn sách trước chỉ có tại các web ngầm (dark web) chứ không xuất hiện trên các nền tảng mạng xã hội nào. Có video còn chú thích rằng: “Phương pháp chữa 550 căn bệnh, thậm chí bệnh ung thư”.

Nội dung bên trong cuốn sách The Lost Book of Herbal Remedies. Ảnh: Ubuy.

Cuốn sách The Lost Book of Herbal Remedies dài 300 trang. Tác giả cuốn sách lưu ý rằng nội dung trong đó được đưa ra nhằm “cung cấp thông tin về y học tự nhiên, các phương pháp chữa trị mà mọi người đã sử dụng trong quá khứ. Khảo sát của Vox cho thấy hướng dẫn trị bệnh của sách không tuân thủ các tiêu chuẩn của FDA (Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ).

Cuốn sách được chia thành hai phần. Mở đầu là danh sách các bệnh và tình trạng cùng những loại cây mà tác giả tin rằng có thể chữa khỏi hoặc điều trị chúng. Thứ hai là danh sách các loại cây kèm theo hướng dẫn về cách chế biến chúng. Cả hai đều được sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái.

Danh sách các bệnh mà cuốn sách đề xuất bao gồm các phương pháp điều trị được đề xuất cho bệnh ung thư, một số bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD), rối loạn sức khỏe tâm thần và các vấn đề về tiêu hóa… Lật sang các mục về thực vật và độc giả sẽ tìm thấy danh sách các kết luận y khoa nhưng lại không trích dẫn nguồn.

Nicole Apelian, một trong những tác giả của cuốn sách, không đưa ra bình luận gì trong sự việc này. Apelain là người điều hành Nicole's Apothecary, một cửa hàng thảo dược được đề cập trong cuốn sách chuyên bán một số loại thuốc. Apelain còn mở một học viện trực tuyến cho những người hâm mộ cuốn sách, đồng thời tổ chức một số hội thảo có trả phí tham dự.

Sự kiểm duyệt lỏng lẻo

Evan Thornburg, nhà đạo đức sinh học, lưu ý rằng các công ty truyền thông xã hội “sẽ không bao giờ ưu tiên cho nhóm kiểm duyệt viên vì vậy việc quản lý thông tin sai lệch trở nên lỏng lẻo”. Hầu hết nền tảng trực tuyến đều dựa vào sự kết hợp giữa người kiểm duyệt và trí tuệ nhân tạo, rất khó để tạo ra các công cụ kiểm duyệt tự động.

Những người sáng tạo nội dung thu lợi từ các thông tin sai lệch về sức khỏe thực sự rất giỏi trong việc tìm ra những kẽ hở trong tâm lý tiếp nhận của con người. Thornburg nói: “Độ lan tỏa của TikTok rất lớn vì các thuật toán rất mạnh mẽ. Đây chỉ là phần mở màn, khi sự tò mò về thông tin tăng lên, người đọc sẽ truy cập vào link họ dẫn để ở bio TikTok”.

Những cuốn sách có nội dung chưa được kiểm duyệt hoàn toàn có thể lợi dụng TikTok Shop làm nơi tiêu thụ. Đây là một thực trạng đáng báo động trong cộng đồng BookTok nói riêng và ngành xuất bản tại Mỹ nói chung. Độc giả sẽ phải tự đặt ra câu hỏi đâu là một tác phẩm giá trị.

Ảnh minh họa. Nguồn: Prophets.

Sự việc này cũng ảnh hưởng tới uy tín các bảng xếp hạng sách khác. Độc giả hoàn toàn có thể đặt ra những câu hỏi về khách quan khi đánh giá một cuốn sách đáng đọc. Danh hiệu “bán chạy nhất” trên các nền tảng chưa chắc đã là một cuốn sách hay và chứa thông tin khoa học đáng giá, được kiểm duyệt, biên tập cẩn thận.

Việc kiểm duyệt nội dung các cuốn sách được bán trên nền tảng TikTok rất khó khăn. Chúng có thể được liệt kê vào danh sách các mặt hàng, nội dung giáo dục, thứ mà TikTok ưu tiên cho trang tiêu điểm For Your Page (FYP). Nhưng nội dung trong cuốn sách, các kiểm duyệt viên không thể thấy hết để đánh giá chúng nhạy cảm và chính xác ra sao nếu không đọc toàn bộ cuốn sách đó. Vì vậy khi tiếp nhận các nội dung BookTok, độc giả cũng cần có khả năng thẩm định và phát triển một màng lọc để tránh các thông tin sai lệch, thông tin xấu.

Đức Huy